Griechenland:Ξενοδοχείο «Μπάγκειον»: Unterschied zwischen den Versionen

Aus goethe.de
Wechseln zu: Navigation, Suche
(Die Seite wurde neu angelegt: „[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_1_LK.jpg|200px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκ…“)
 
Zeile 2: Zeile 2:
 
Το τετραώροφο ξενοδοχείο "Μπάγκειον" (αναφερόμενο επίσης ως «Πάγκειον» και σπανιότερα ως «Φίλιππος Β’»), που δεσπόζει στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1890-1894, [*] για λογαριασμό του επιχειρηματία Ιωάννη Μπάγκα, [**] βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller.
 
Το τετραώροφο ξενοδοχείο "Μπάγκειον" (αναφερόμενο επίσης ως «Πάγκειον» και σπανιότερα ως «Φίλιππος Β’»), που δεσπόζει στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1890-1894, [*] για λογαριασμό του επιχειρηματία Ιωάννη Μπάγκα, [**] βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller.
  
[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_1_LK.jpg|200px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
+
[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_2_LK.jpg|750px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
 
Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου  και τις αρχές του 20ου αιώνα.[***] Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».
 
Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου  και τις αρχές του 20ου αιώνα.[***] Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».
  
[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_2_LK.jpg|750px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
+
[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_3_LK.jpg|750px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
 
Ήδη από το 1889, ο Ιωάννης Μπάγκας είχε δωρίσει την περιουσία του, προκειμένου να αξιοποιηθεί υπέρ κοινωφελών και εθνωφελών σκοπών, αναθέτοντας τη διαχείριση σε μια Επιτροπή που φέρει το όνομά του (Μπάγκειος Επιτροπή) και η οποία λειτουργεί ακόμη. Με την διαθήκη που συνέταξε το 1895, λίγο προ του θανάτου του, προσέθεσε στη δωρεά του αυτή και όλη την μετά το 1889 αποκτηθείσα περιουσία του, συμπεριλαμβανομένου και του «Μπάγκειου».
 
Ήδη από το 1889, ο Ιωάννης Μπάγκας είχε δωρίσει την περιουσία του, προκειμένου να αξιοποιηθεί υπέρ κοινωφελών και εθνωφελών σκοπών, αναθέτοντας τη διαχείριση σε μια Επιτροπή που φέρει το όνομά του (Μπάγκειος Επιτροπή) και η οποία λειτουργεί ακόμη. Με την διαθήκη που συνέταξε το 1895, λίγο προ του θανάτου του, προσέθεσε στη δωρεά του αυτή και όλη την μετά το 1889 αποκτηθείσα περιουσία του, συμπεριλαμβανομένου και του «Μπάγκειου».
 
[[Datei:GRIECHENLAND_BAGKEION_3_LK.jpg|750px|thumb|left|Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
  
 
Η ανέγερσή του «Μπαγκείου» (μαζί με το δίδυμό του «Μέγας Αλέξανδρος», λίγο νωρίτερα, επίσης ιδιοκτησίας Μπάγκα και σχεδίων Ziller) εγκαινίασε μια νέα εποχή για τα αθηναϊκά ξενοδοχεία, από πλευράς μεγέθους, εσωτερικής διάταξης και εξωτερικής μορφής. Βασικό νέο στοιχείο, στην περίπτωση του «Μπάγκειου», αποτελεί η ύπαρξη κεντρικού υαλοσκεπούς αιθρίου, πέριξ του οποίου αρθρώνονται το κτίριο και οι λειτουργίες του. Από αρχιτεκτονικής  απόψεως, αποτελεί δείγμα του όψιμου νεοκλασικισμού με εκλεκτικιστικά στοιχεία, των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα.  
 
Η ανέγερσή του «Μπαγκείου» (μαζί με το δίδυμό του «Μέγας Αλέξανδρος», λίγο νωρίτερα, επίσης ιδιοκτησίας Μπάγκα και σχεδίων Ziller) εγκαινίασε μια νέα εποχή για τα αθηναϊκά ξενοδοχεία, από πλευράς μεγέθους, εσωτερικής διάταξης και εξωτερικής μορφής. Βασικό νέο στοιχείο, στην περίπτωση του «Μπάγκειου», αποτελεί η ύπαρξη κεντρικού υαλοσκεπούς αιθρίου, πέριξ του οποίου αρθρώνονται το κτίριο και οι λειτουργίες του. Από αρχιτεκτονικής  απόψεως, αποτελεί δείγμα του όψιμου νεοκλασικισμού με εκλεκτικιστικά στοιχεία, των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα.  
Zeile 17: Zeile 15:
  
 
Οι ευθύγραμμες επιστέψεις των ανοιγμάτων του πρώτου ορόφου εναλλάσσονται με τις αετωματικές των ανοιγμάτων του δευτέρου (στο γειτονικό «Μέγας Αλέξανδρος» συμβαίνει το αντίθετο), ενώ στα άκρα των ορόφων οι εξώστες προβάλλουν καμπύλοι, στον πρώτο όροφο πλαισιωμένοι επιπλέον και με καρυάτιδες. Ο τέταρτος όροφος διακοσμείται με βαθυκόκκινες ορθογώνιες επιφάνειες μεταξύ των ανοιγμάτων, στοιχείο που χαρακτηρίζει ορισμένα από τα κτίρια του Ziller εκείνης της περιόδου (όπως λ.χ. ο «Μέγας Αλέξανδρος», το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο κ.ά.).  
 
Οι ευθύγραμμες επιστέψεις των ανοιγμάτων του πρώτου ορόφου εναλλάσσονται με τις αετωματικές των ανοιγμάτων του δευτέρου (στο γειτονικό «Μέγας Αλέξανδρος» συμβαίνει το αντίθετο), ενώ στα άκρα των ορόφων οι εξώστες προβάλλουν καμπύλοι, στον πρώτο όροφο πλαισιωμένοι επιπλέον και με καρυάτιδες. Ο τέταρτος όροφος διακοσμείται με βαθυκόκκινες ορθογώνιες επιφάνειες μεταξύ των ανοιγμάτων, στοιχείο που χαρακτηρίζει ορισμένα από τα κτίρια του Ziller εκείνης της περιόδου (όπως λ.χ. ο «Μέγας Αλέξανδρος», το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο κ.ά.).  
 
  
 
Στο εσωτερικό του κτιρίου, αίσθηση προκαλούν επίσης οι πολυτελείς κοινόχρηστοι χώροι, με τους εντυπωσιακούς μπαρόκ καθρέφτες και τις ζωγραφικές διακοσμήσεις των τοίχων (ίχνη των οποίων είναι ορατά ακόμη).
 
Στο εσωτερικό του κτιρίου, αίσθηση προκαλούν επίσης οι πολυτελείς κοινόχρηστοι χώροι, με τους εντυπωσιακούς μπαρόκ καθρέφτες και τις ζωγραφικές διακοσμήσεις των τοίχων (ίχνη των οποίων είναι ορατά ακόμη).

Version vom 25. April 2016, 10:28 Uhr

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Το τετραώροφο ξενοδοχείο "Μπάγκειον" (αναφερόμενο επίσης ως «Πάγκειον» και σπανιότερα ως «Φίλιππος Β’»), που δεσπόζει στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1890-1894, [*] για λογαριασμό του επιχειρηματία Ιωάννη Μπάγκα, [**] βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller.

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.[***] Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ήδη από το 1889, ο Ιωάννης Μπάγκας είχε δωρίσει την περιουσία του, προκειμένου να αξιοποιηθεί υπέρ κοινωφελών και εθνωφελών σκοπών, αναθέτοντας τη διαχείριση σε μια Επιτροπή που φέρει το όνομά του (Μπάγκειος Επιτροπή) και η οποία λειτουργεί ακόμη. Με την διαθήκη που συνέταξε το 1895, λίγο προ του θανάτου του, προσέθεσε στη δωρεά του αυτή και όλη την μετά το 1889 αποκτηθείσα περιουσία του, συμπεριλαμβανομένου και του «Μπάγκειου».

Η ανέγερσή του «Μπαγκείου» (μαζί με το δίδυμό του «Μέγας Αλέξανδρος», λίγο νωρίτερα, επίσης ιδιοκτησίας Μπάγκα και σχεδίων Ziller) εγκαινίασε μια νέα εποχή για τα αθηναϊκά ξενοδοχεία, από πλευράς μεγέθους, εσωτερικής διάταξης και εξωτερικής μορφής. Βασικό νέο στοιχείο, στην περίπτωση του «Μπάγκειου», αποτελεί η ύπαρξη κεντρικού υαλοσκεπούς αιθρίου, πέριξ του οποίου αρθρώνονται το κτίριο και οι λειτουργίες του. Από αρχιτεκτονικής απόψεως, αποτελεί δείγμα του όψιμου νεοκλασικισμού με εκλεκτικιστικά στοιχεία, των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα.

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Οι ευθύγραμμες επιστέψεις των ανοιγμάτων του πρώτου ορόφου εναλλάσσονται με τις αετωματικές των ανοιγμάτων του δευτέρου (στο γειτονικό «Μέγας Αλέξανδρος» συμβαίνει το αντίθετο), ενώ στα άκρα των ορόφων οι εξώστες προβάλλουν καμπύλοι, στον πρώτο όροφο πλαισιωμένοι επιπλέον και με καρυάτιδες. Ο τέταρτος όροφος διακοσμείται με βαθυκόκκινες ορθογώνιες επιφάνειες μεταξύ των ανοιγμάτων, στοιχείο που χαρακτηρίζει ορισμένα από τα κτίρια του Ziller εκείνης της περιόδου (όπως λ.χ. ο «Μέγας Αλέξανδρος», το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο κ.ά.).

Στο εσωτερικό του κτιρίου, αίσθηση προκαλούν επίσης οι πολυτελείς κοινόχρηστοι χώροι, με τους εντυπωσιακούς μπαρόκ καθρέφτες και τις ζωγραφικές διακοσμήσεις των τοίχων (ίχνη των οποίων είναι ορατά ακόμη).

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Πέραν του ξενοδοχείου, το κτίριο του «Μπαγκείου» στέγαζε επίσης σειρά καταστημάτων στο ισόγειο, αλλά και στο υπόγειο. Στο τελευταίο λειτουργούσε το ομώνυμο ζαχαροπλαστείο, το οποίο απετέλεσε κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, ένα από τα πλέον φημισμένα φιλολογικά στέκια της Αθήνας. «Στο βάθος ενός υπογείου στην Ομόνοια, κάτω από τα καμπυλωτά τόξα ενός μποέμικου ζαχαροπλαστείου που μένει ανοιχτό ως τις 3 το πρωί», σημειώνει ο Μάριος Βαϊάνος, «κάθε βράδυ μαζεύονται εκεί, όλοι οι άνθρωποι των Τεχνών και των Γραμμάτων […] χειρονομούν διαρκώς, φιλολογούν, μαλώνουν, φωνάζουν, άντρες και γυναίκες, νέοι και παλαιοί […], παρασύρονται στο αιώνιο όνειρο της ποιήσεως και στα περίεργα σχέδια μελλοντικών πραγμάτων […] αναλύουν όλα τα προβλήματα που απασχολούν όλον τον κόσμο και ιδιαιτέρως τη φιλολογία μας. Ο Moréas αναλύεται αυθωρεί, ο Hugo εξευτελίζεται παραχρήμα, ο κυβισμός γίνεται η τέχνη η σύγχρονος και η θρησκεία του μέλλοντος, η προσπάθεια και ο αισθητισμός επιπλέει και συγκεντρώνει όλων τας συμπαθείας». [***]

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον». Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Στην περίοδο της ακμής του, το ξενοδοχείο είχε αποκτήσει για ένα διάστημα και παράρτημα, στο διαγωνίως απέναντι κτίριο της πλατείας Ομονοίας (στη γωνία με την οδό Γ' Σεπτεμβρίου, επάνω από το ζυθοπωλείο Ζαχαράτου-Καπερώνη). Σε αντίθεση με τα περισσότερα ξενοδοχεία της ευρύτερης περιοχής, που παρήκμασαν μεταπολεμικά, το «Μπάγκειον» παρουσίασε μια αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, καθώς λειτουργούσε ακόμη τουλάχιστον μέχρι το 1977 (έστω και ως Γ' κατηγορίας πλέον). Ορισμένα από τα εμπορικά καταστήματα του ισογείου λειτουργούν ακόμη.

Μετά τη διακοπή της λειτουργίας του ξενοδοχείου, οι χώροι του χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς για συνελεύσεις σωματείων, ως κομματικό εκλογικό κέντρο κ.τ.λ. ενώ, στα τέλη του 20ου αιώνα, στέγασαν και μια ιδιωτική σχολή (1994-2002). Έκτοτε μεσολάβησε μια περίοδος σιωπής, ώσπου το «Μπάγκειον» απέκτησε ξανά ζωή πρόσφατα, φιλοξενώντας καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο της Athens Biennale 2015-2017.

[*] Στο σημείο που ανεγέρθηκε το «Μπάγκειον», προϋπήρχε οικία στην οποία διέμενε η οικογένεια του πολιτικού και κατά διαστήματα πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη, μέχρι το 1883.

[**] Αναφέρεται συχνά σε διάφορα δημοσιεύματα ως Πάγκας, αν και, όπως προκύπτει από όλα τα επίσημα έγγραφα, το όνομά του είναι Ιωάννης Μπάγκας του Μιχαήλ. Γεννημένος το 1814 στην Κορυτσά (τότε υπό οθωμανική κυριαρχία, σήμερα στο αλβανικό έδαφος), μετανάστευσε αρχικά στην Αίγυπτο και κατόπιν στη Ρουμανία, όπου επένδυσε σε εκτεταμένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, συγκεντρώνοντας μεγάλη περιουσία. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε το 1882, όπου και πέθανε το 1895.

[***] Μεταξύ των «επωνύμων» θαμώνων καταγράφονται ενδεικτικά οι Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Άγγελος Τερζάκης, Ορέστης Λάσκος, Τέλλος Άγρας, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου), Άλκης Θρύλος (Ελένη Ουράνη), κ.ά.

Ernst Ziller

Ο Ernst Ziller (1837-1923) γεννήθηκε στο Serkowitz (σημερινό Radebeul) της Σαξονίας, γόνος μιας οικογένειας με παράδοση στην αρχιτεκτονική και την εργολαβία οικοδομών. Μετά τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Δρέσδης (Akademie der Bildenden Künste zu Dresden), πήγε στη Βιέννη, όπου εργάστηκε στο γραφείο του διάσημου ήδη τότε Δανού νεοκλασικιστή αρχιτέκτονα Theophil Hansen, τον οποίο συνόδευσε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1861, προκειμένου να επιβλέψει την οικοδομή της Ακαδημίας Αθηνών, μελετώντας παράλληλα τα μνημεία της αρχαιοελληνικής και βυζαντινής τέχνης. Μετά από μια διακοπή (1864-1868), κατά τη διάρκεια της οποίας σπούδασε εκ του σύνεγγυς την Ιταλική αρχιτεκτονική, ο Ziller επέστρεψε στην Αθήνα, όπου συνέχισε να επιβλέπει την εκτέλεση σχεδίων του Hansen, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 1870 ξεκίνησε και τις δικές του εργασίες, οι οποίες συνεχίστηκαν για τα επόμενα 50 χρόνια. Υπολογίζεται ότι ο Ziller σχεδίασε εκατοντάδες κτίρια, κυρίως στην Αθήνα (αλλά και αλλού), τα περισσότερα από τα οποία δεν υπάρχουν πλέον, θύματα της άναρχης οικοδομικής ανάπτυξης του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα. Διατηρούνται όμως αρκετά, τα οποία (σε συνδυασμό και με το διασωζόμενο αρχείο των σχεδίων του) αποτυπώνουν επαρκώς την εξέλιξη των αρχιτεκτονικών του προσανατολισμών. Προκειμένου να τιμηθεί η συμβολή του Ziller στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το όνομά του δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Καυταντζόγλου (Πατήσια).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Στέφανος Δραγούμης, «Ιω. Πάγκας: Ο βίος-Ο θάνατος-Η περιουσία του», εφημερίδα Σκριπ, 16 Δεκεμβρίου 1895.

«Η κηδεία του Πάγκα», εφημερίδα Σκριπ, 17 Δεκεμβρίου 1895.

Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων, Οδηγός των Αθηνών / Comité de Jeux Olympiques, Guide d’ Athènes, Αθήνα 1906.

Guides Joanne, Grèce, Παρίσι 1909.

Les Guides Bleus, Grèce, Παρίσι 1911.

Γ. Ν. Μιχαήλ, Ελληνικός Οδηγός, Αθήνα 1920.

«Περί πενταετούς μισθώσεως 5 καταστημάτων του Παγκείου Ιδρύματος», εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, 2 Αυγούστου 1935.

Hans Hermann Russack, Deutsche bauen in Athen, Βερολίνο 1942.

Les Guides Bleus, Grèce, Παρίσι 1953.

Πάγκειος Επιτροπή Υπουργείου Εξωτερικών, Συλλογή των περί της εθνικής δωρεάς Ι. Μ. Μπάγκα επισήμων κειμένων, Αθήνα 1968.

«Δημοπρασία μισθώσεως ακινήτου ένθα το ξενοδοχείον Μπάγκειον – Φίλιππος Β’», εφημερίδα Το Βήμα, 7 Φεβρουαρίου 1968.

Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, «Τα κλασικά καφενεία εξαφανίζονται το ένα μετά το άλλο», εφημερίδα Το Βήμα, 10 Σεπτεμβρίου 1970.

Les Guides Bleus, Grèce, Παρίσι 1977.

Γιάννης Παπακώστας, Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας (1880-1930), Αθήνα 1988.

Δημήτρης Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Ελένη Παπανδρέου-Βλάχου, «Τα ξενοδοχεία της οδού Αθηνάς», εφημερίδα Καθημερινή (ένθετο «Επτά Ημέρες»), 17 Ιουνίου 2001.

Friedbert Ficker, Gert Morzinek, Barbara Mazurek, Ernst Ziller: Ein sächsischer Architekt und Bauforscher in Griechenland - Die Familie Ziller, Lindenberg im Allgäu 2003.

Maro Kardamitsi-Adami, Classical Revival: The Architecture of Ernst Ziller 1837–1923, Athens 2006.

Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Γιώργης Γερόλυμπος, Έρνστ Τσίλλερ 1837-1923: Η τέχνη του κλασικού, Αθήνα 2006.

Μαρία Α. Δανιήλ, «’Μ. Αλέξανδρος’ και ‘Μπάγκειον’, δύο ιστορικά ξενοδοχεία στην καρδιά της Αθήνας», εφημερίδα Καθημερινή, 8 Φεβρουαρίου 2014.

Νίκος Τριανταφυλλίδης, «Στο χάνι των ‘χαμένων’ ποιητών», περιοδικό Lifo, 18 Ιουνίου 2014.

Δημήτρης Αθηνάκης, «Σύγχρονη πόλη υπό κατασκευή», εφημερίδα Καθημερινή, 25 Ιουλίου 2015.

Δημήτρης Αθηνάκης, «Τι μέλλον θα έχουν τα ‘δίδυμα’ της Ομόνοιας;», εφημερίδα Καθημερινή, 9 Ιανουαρίου 2016.

Τοποθεσία

Ξενοδοχείο «Μπάγκειον»
Πλατεία Ομονοίας 18 & Αθηνάς
Αθήνα