Griechenland:Πολιτικό Νοσοκομείο και προτομή Eduard Schaubert: Unterschied zwischen den Versionen

Gustav Eduard Schaubert

Ο Gustav Eduard Schaubert (Εδουάρδος Σάουμπερτ, 1804-1860) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της. Γεννήθηκε στο Breslau της πρωσικής Σιλεσίας (σήμερα ανήκει στην Πολωνία και ονομάζεται Wroclaw) και σπούδασε στην Ακαδημία Αρχιτεκτονικής του Βερολίνου (Berliner Bauakademie), όπου υπήρξε μαθητής του σημαντικότερου ίσως Γερμανού νεοκλασικού αρχιτέκτονα Karl Friedrich Schinkel (1781-1841) και συμφοιτητής του Έλληνα αρχιτέκτονα Σταμάτιου Κλεάνθη (1802-1862).

Μετά το πέρας των σπουδών τους, οι δύο φίλοι ήρθαν στην Ελλάδα που είχε μόλις απελευθερωθεί από την Τουρκική κατοχή, προκειμένου να λάβουν μέρος στο έργο της ανοικοδόμησης της χώρας, υπό τον πρώτο Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Το 1831 εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου προχώρησαν στη συστηματική τοπογράφηση της πόλης και στη συνέχεια συνέταξαν την πολεοδομική τους πρόταση, εν όψει της πιθανής εγκατάστασης εκεί της πρωτεύουσας του νεοπαγούς κράτους. Το σχέδιό τους, που αποτελούσε εφαρμογή των ιδεών της νεοκλασικής-ρομαντικής πολεοδομικής σχολής, με βασικά στοιχεία τον γεωμετρικό σχεδιασμό, τον λειτουργικό προγραμματισμό και την ορθολογιστική χρήση του χώρου, σε συνδυασμό με τις ιστορικές αναφορές, εγκρίθηκε το 1833 από την Βαυαρική Αντιβασιλεία, που είχε εν τω μεταξύ αναλάβει τα ηνία του κράτους, εν ονόματι του ανήλικου Βασιλιά Όθωνα [*]. Παρά τις κατοπινές αναθεωρήσεις (κυρίως από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Leo von Klenze), αρκετές από τις βασικές γραμμές του σχεδίου Κλεάνθη-Schaubert (όπως είθισται να αποκαλείται) παρέμειναν σε ισχύ και ανιχνεύονται μέχρι σήμερα στον ιστό της σύγχρονης Αθήνας.

Στο διάστημα της παραμονής του στην Ελλάδα, ο Schaubert συνέβαλε επίσης στην εκπόνηση των πολεοδομικών σχεδίων του Πειραιά και της Ερέτριας, πραγματοποίησε αρχαιολογικές εργασίες, κυρίως στην Ακρόπολη (αποκαλύπτοντας μεταξύ των άλλων ότι οι αρχαίοι ναοί έφεραν χρώματα και συμμετέχοντας στην αναστήλωση του Ναού της Απτέρου Νίκης), ενώ σχεδίασε παράλληλα και αρκετές οικοδομές. Το 1850 επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου και πέθανε, δέκα χρόνια αργότερα.

Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach

Ο Όθων (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1815-1867), ήταν δευτερότοκος γιος του Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, ενός από τους ελάχιστους Ευρωπαίους μονάρχες που είχε υποστηρίξει εξαρχής την Ελληνική Επανάσταση του 1821 κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία), οι τελευταίες επέλεξαν το 1832, κατά την Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, τον Όθωνα ως Βασιλιά του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου.

Ο μόλις 17χρονος νέος μονάρχης αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο το 1833, συνοδευόμενος από βαυαρικά στρατεύματα. Δεδομένου ότι ήταν ανήλικος, στο διάστημα 1833-1835 επιτροπευόταν από μια τριμελή βαυαρική Αντιβασιλεία, ενώ βαυαροί αξιωματούχοι κατέλαβαν επίσης σημαντικές θέσεις στο στρατό και στην δημόσια διοίκηση (η αποκαλούμενη "Βαυαροκρατία"). Κατά την πρώτη δεκαετία, η βασιλική εξουσία ασκήθηκε χωρίς περιορισμούς (απόλυτη μοναρχία), αλλά με την Επανάσταση του 1843, ο Όθωνας εξαναγκάστηκε να δεχθεί την απομάκρυνση όλων των Βαυαρών από τον κρατικό μηχανισμό και την ψήφιση Συντάγματος, τις διατάξεις του οποίου ωστόσο επιχειρούσε, ευκαιρίας δοθείσης, να παρακάμπτει. Επί της βασιλείας του τέθηκαν οι βάσεις του νεοελληνικού κράτους, εντούτοις, παρά τις ειλικρινείς του προθέσεις έναντι της Ελλάδας και τους ρομαντικούς του οραματισμούς, ο Όθωνας φάνηκε να μην διαθέτει τις πνευματικές και πολιτικές ικανότητες που απαιτούσαν οι καιροί.

Οι αλυτρωτικές του βλέψεις για την απελευθέρωση των Ελλήνων που παρέμεναν στην Οθωμανική επικράτεια, χωρίς να μεριμνήσει για την δημιουργία προηγουμένως των κατάλληλων προϋποθέσεων, τόσο από πλευράς οργάνωσης και ανάπτυξης της χώρας, όσο και από πλευράς διπλωματικών κινήσεων, τον έφεραν σε αντιδικία με ορισμένες από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ιδίως κατά την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου. Συχνά επίσης ήρθε σε σύγκρουση με τους υπηκόους του, λόγω της αυταρχικής άσκησης της εξουσίας, των αυθαιρεσιών και των διώξεων των πολιτικών αντιπάλων του θρόνου. Σημαντικό εξάλλου πρόβλημα υπήρξε και η απουσία τέκνων από τον γάμο του με την πριγκίπισσα Αμαλία του Ολτεμπουργκ, απουσία που άφηνε εκκρεμές το ζήτημα της μελλοντικής διαδοχής του. Μια σειρά αιματηρών εξεγέρσεων που κατέληξαν στην Επανάσταση του 1862, τον εξανάγκασαν να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να επιστρέψει στη Βαυαρία, όπου και πέθανε πέντε χρόνια αργότερα, σε ηλικία 53 ετών.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Ludwig Ross, Christian Hansen, Eduard Schaubert, Die Akropolis von Athen nach den neuesten Ausgrabungen - Abt. I: Der Tempel der Nike Apteros, Βερολίνο 1839.

«Έκθεσις περί του Δημοτικού Νοσοκομείου των Αθηνών», εφημερίδα Αιών, 17 Απριλίου 1842.

Richard Foerster, «Ein schlesischer Architekt im Lande der Hellenen», Schlesien 2 (1908/1909).

Κώστας Η. Μπίρης, Τα πρώτα σχέδια των Αθηνών, Αθήνα 1933.

Παύλος Βάκας, «Ο αρχιτέκτων του σχεδίου των Αθηνών Εδουάρδος Σάουμπερτ (1804-1860)», Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος 14 (1935).

Κώστας Η. Μπίρης, «Εδουάρδος Σάουμπερτ», Αθηναϊκαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήνα 1938.

Wilhelm Maria Barth, Max Kehrig-Korn: Die Philhellenenzeit, Μόναχο 1960.

Wolf Seidl, Bayern in Griechenland: Die Geschichte eines Abenteuers, Μόναχο 1965.

Βόλφ Ζάιντλ, Βαυαροί στην Ελλάδα - Η γένεση του νεοελληνικού κράτους και το καθεστώς του Όθωνα, Αθήνα [1984].

Ρεπορτάζ της τελετής αποκαλυπτηρίων της προτομής του Schaubert στην αθηναϊκή εφημερίδα Τα Νέα, 23 Φεβρουαρίου 1974.

John Travlos, «Athens after the Liberation: Planning the New City and Exploring the Old», Hesperia - The Journal of American School of Classical Studies at Athens 50 (1981).

Δημήτρης Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984.

Χριστιάνα Λυτ, Στην Αθήνα του 1847-1848, Αθήνα 1991.

Ιωάννης Τραυλός, Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών, Αθήνα 2η έκδοση 1993.

Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν, Χριστιανός Χάνσεν: Επιστολές και σχέδια από την Ελλάδα, Αθήνα 1993.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν, «Ο πρωτεργάτης Χριστιανός Χάνσεν», εφημερίδα Καθημερινή (ένθετο Επτά Ημέρες), 10 Νοεμβρίου 1996.

Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενέτας, Εδουάρδος Σάουμπερτ 1804-1860: Συλλογή τεκμηρίων για τον σχεδιασμό της Αθήνας και του Πειραιά, Αθήνα 1999.

Alexander Papageorgiou-Venetas, Eduard Schaubert 1804-1860: Der Städtebauliche Nachlass zur Planung der Städte Athen und Piräus, Mannheim & Möhnesee 2001.

Eleni Bastea, The creation of Modern Athens: Planning the Myth, Cambridge 2000.

Zέττα Αντωνοπούλου, Τα γλυπτά της Αθήνας, Αθήνα 2003.

Alexander Papageorgiou-Venetas, Städte und Landschaften in Griechenland zur Zeit König Ottos (1833-1862) : eine Periegese von Friedrich Stauffert, Mainz 2008.

Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενέτας, Πόλεις και μνημεία στην Ελλάδα του Όθωνος: Κριτική θεώρηση και σχολιασμός μιας μαρτυρίας του Friedrich Stauffert, Αθήνα 2010.

Hans R. Goette, Ferdinand Pajor, «Eduard Schaubert's Travel Notes On Southern Euboea In May 1847», Mediterranean Archaeology and Archaeometry 10 (2010).

Τοποθεσία

Πολιτικό Νοσοκομείο και προτομή Eduard Schaubert
Οδός Ακαδημίας 50
Αθήνα