Griechenland:Πύργος Βασιλίσσης: Unterschied zwischen den Versionen

Aus goethe.de
Wechseln zu: Navigation, Suche
(Die Seite wurde neu angelegt: „[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_1_LK.jpg|200px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθ…“)
 
Zeile 1: Zeile 1:
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_1_LK.jpg|200px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
+
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_1_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Κατά την διάρκεια των συχνών εφίππων περιπλανήσεών της στην Αττική ύπαιθρο, η σύζυγος του Βασιλιά Όθωνα [1*] Αμαλία, [2*] εντόπισε στην περιοχή των Λιοσίων (σημερινό Ίλιον), βορείως της πόλης των Αθηνών, ένα κτήμα 300 περίπου στρεμμάτων, το οποίο αγοράστηκε το 1848 από την τότε βασιλική οικογένεια, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πρότυπο αγροκήπιο. Στη συνέχεια το κτήμα επεκτάθηκε με αλλεπάλληλες αγορές, φθάνοντας τα 2.500 στρέμματα, στα οποία φυτεύτηκαν φοίνικες, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά, αμπέλια κ.τ.λ., ενώ εισήχθησαν και επίλεκτες ράτσες ζώων, όπως αραβικά άλογα, πρόβατα merinos, κ.ά.
+
Μυστήριο παραμένει το όνομα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε το μικρό ρομαντικό εξοχικό της [http://lbs.goethe.de/mediawiki/index.php/Griechenland:%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1_%CE%91%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%82?uselang=de βασίλισσας Αμαλίας] στο Ίλιον, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1854 και ο Κώστας Ουράνης χαρακτήρισε «περίεργο μίγμα κοινού ελληνικού σπιτιού και πύργου των γερμανικών δρυμών».
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_2_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_2_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Εντός του κτήματος εκείνου, που ονομάστηκε «Επτάλοφος», ολοκληρώθηκε το 1854 και η ανέγερση του λεγόμενου «Πύργου της Βασιλίσσης», μιας μικρής ρομαντικής έπαυλης νέο-γοτθικού ρυθμού, που απετέλεσε το προσφιλές εξοχικό καταφύγιο της Αμαλίας, κατά τα επόμενα οκτώ χρόνια που επέπρωτο να παραμείνει ακόμη στην Ελλάδα.[3*]
+
Ένας νεογοτθικού ρυθμού ορθογώνιος πύργος, με πολυγωνικούς πυργίσκους στις τρεις από τις τέσσερις γωνίες και επάλξεις στην περίμετρο της ταράτσας, είναι ο λεγόμενος “Πύργος της Βασιλίσσης” που ακολουθούσε την μόδα της εποχής μεταξύ των εστεμμένων της Ευρώπης - και ειδικότερα της Γερμανίας - για τέτοιου τύπου οικοδομές αναψυχής.
 +
 
 +
Χτίστηκε στο κτήμα “Επτάλοφος”, συνολικής έκτασης 2.500 στρεμμάτων, το οποίο προόριζε η βασιλική οικογένεια για τη δημιουργία ενός πρότυπου αγροκηπίου, γι’ αυτό και φυτεύτηκαν φοίνικες, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά και αμπέλια, ενώ εισήχθησαν και επίλεκτες ράτσες ζώων, όπως αραβικά άλογα, πρόβατα merinos και άλλα.  
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_3_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_3_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Πρόκειται για έναν ορθογώνιο πύργο, με πολυγωνικούς πυργίσκους στις τρεις από τις τέσσερις γωνίες και επάλξεις στην περίμετρο της ταράτσας. Τα λιτά γοτθικά παράθυρα του ισογείου εναλλάσσονται με τα πιο περίτεχνα του ορόφου, ενώ στο μέσον της πρόσοψης υπάρχει ένας εξώστης ανάλογα διακοσμημένος.  
+
Η είσοδος του πύργου βρίσκεται στη δυτική πλευρά και οδηγεί σε μια αίθουσα υποδοχής, συνοδευόμενη από τρία μικρά δωμάτια, ενώ στο βάθος μια σπειροειδής κλίμακα, που αναπτύσσεται στο εσωτερικό του μεγαλύτερου πυργίσκου, οδηγεί αφενός στο κελάρι και αφετέρου στον όροφο.  
  
Η είσοδος βρίσκεται στη δυτική πλευρά και φέρνει σε μια αίθουσα υποδοχής, συνοδευόμενη από τρία μικρά δωμάτια, ενώ στο βάθος μια σπειροειδής κλίμακα, που αναπτύσσεται στο εσωτερικό του μεγαλύτερου πυργίσκου, οδηγεί αφενός στο κελάρι και αφετέρου στον όροφο. Εκεί υπάρχουν δύο μικρότερα δωμάτια και μια μεγάλη αίθουσα, με περίτεχνο ξύλινο δάπεδο (marqueterie) και πλούσια διακόσμηση στους τοίχους και την οροφή, όπου κυριαρχεί το γαλάζιο, το κόκκινο και το χρυσό χρώμα, πλαισιώνοντας τα οικόσημα των δύο ηγεμονικών οίκων του ζεύγους (Wittelsbach και Oldenburg), καθώς και τα εραλδικά εμβλήματα των Βασιλείων της Ελλάδος και της Βαυαρίας.
+
Την κάτοψη του ορόφου συνθέτουν δύο μικρότερα δωμάτια και μια μεγάλη αίθουσα με περίτεχνο ξύλινο δάπεδο (marqueterie) και πλούσια διακόσμηση στους τοίχους και την οροφή, όπου κυριαρχεί το γαλάζιο, το κόκκινο και το χρυσό χρώμα, πλαισιώνοντας τα οικόσημα των δύο ηγεμονικών οίκων του ζεύγους (Wittelsbach και Oldenburg), καθώς και τα εραλδικά εμβλήματα των Βασιλείων της Ελλάδος και της Βαυαρίας.
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_4_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_4_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Σε μικρή απόσταση από τον Πύργο υψώνεται μια μνημειακή πύλη, με επάλξεις στην επίστεψη, περικλειόμενη από τέσσερις πυργίσκους, την οποία ο Γάλλος συγγραφέας Edmond About είχε περιγράψει την εποχή εκείνη, ως μια «θριαμβευτική αψίδα πολύ ευχάριστου γούστου». Το σύνολο περιβάλλεται προς νότο από ένα κήπο στυλ «anglais», στολισμένο με αγάλματα και ένα σιντριβάνι, ενώ προς βορρά συμπληρώνεται από μια σειρά μικροτέρων κτισμάτων, που θυμίζουν γερμανικές αγροτικές οικίες και χρησίμευαν ως αποθήκες, στάβλοι, κ.τ.λ.
+
Εξωτερικά, τα λιτά γοτθικά παράθυρα του ισογείου εναλλάσσονται με τα πιο περίτεχνα του ορόφου, ενώ στο μέσον της πρόσοψης υπάρχει ένας εξώστης ανάλογα διακοσμημένος.
 
 
Ο Πύργος περιγράφεται από τον ιστορικό της αρχιτεκτονικής Κώστα Μπίρη, ως μια εκλεκτικιστική σύνθεση, εμπνευσμένη μεν από τον γοτθικό ρυθμό, αλλά με αναλογίες που «εκφεύγουν προς μωαμεθανικούς ρυθμούς», παρατήρηση που οδηγεί τον καθηγητή Δημήτρη Φιλιππίδη να τον χαρακτηρίσει «εξωτικό γοτθικο-σαρακηνό» πύργο, με ανάμικτα γοτθικά και αραβικά στοιχεία. Ο συγγραφέας Κώστας Ουράνης, από την πλευρά του, βρίσκει ότι είναι ένα «περίεργο μίγμα κοινού ελληνικού σπιτιού και πύργου των γερμανικών δρυμών».
 
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_5_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_5_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Έχει παρατηρηθεί αφετέρου ότι ο Πύργος των Λιοσίων παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τον, πολύ μεγαλύτερης κλίμακας βέβαια, Πύργο του Hohenschwangau (Schloss Hohenschwangau) στη Βαυαρία, που οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1833-1837, ως θερινό ανάκτορο του αδελφού του Όθωνα, πρίγκιπα Μαξιμιλιανού. [4*] Τα δύο κτίρια, παρά τη σημαντική τους διαφορά στο μέγεθος, παρουσιάζουν πράγματι μια σειρά από κοινά στοιχεία, τόσο στην όψη, όσο και στην εσωτερική διακόσμηση, που δικαιολογούν την εντύπωση ότι το μεν υπήρξε ενδεχομένως πηγή έμπνευσης του δε. [5*]
+
Σε μικρή απόσταση από τον Πύργο υψώνεται μια μνημειακή πύλη, με επάλξεις στην επίστεψη, περικλειόμενη από τέσσερις πυργίσκους. Το σύνολο περιβάλλεται προς νότο από έναν κήπο στυλ «anglais», στολισμένο με αγάλματα και ένα σιντριβάνι, ενώ προς βορρά συμπληρώνεται από μια σειρά μικροτέρων κτισμάτων, που θυμίζουν γερμανικές αγροτικές οικίες και χρησίμευαν ως αποθήκες και στάβλοι.
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_6_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_6_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Το ερώτημα ποιος υπήρξε ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε τον «Πύργο της Βασιλίσσης», δεν έχει απαντηθεί ικανοποιητικά μέχρι στιγμής. Ο Μπίρης και ο Φιλιππίδης τον αποδίδουν χωρίς ενδοιασμό στον Γάλλο αρχιτέκτονα Florimond Boulanger, [6*] ο οποίος εργαζόταν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο, και προκύπτει μεν ότι είχε ασχοληθεί με την εσωτερική διακόσμηση και την επίπλωση του κτιρίου, καθώς και με τη μελέτη διάνοιξης αρτεσιανών φρεάτων για την άρδευση του κτήματος, χωρίς όμως να τεκμηριώνεται επαρκώς η συμβολή του στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Πύργου.  
+
Έχει παρατηρηθεί ότι ο Πύργος των Λιοσίων παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες, παρά τη διαφορά τους στο μέγεθος, με τον Πύργο του Hohenschwangau (Schloss Hohenschwangau) στη Βαυαρία, που οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1833-1837, ως θερινό ανάκτορο του αδελφού του [http://lbs.goethe.de/mediawiki/index.php/Griechenland:%CE%8C%CE%B8%CF%89%CE%BD_%CE%91%27_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%82?uselang=de Όθωνα], πρίγκιπα Μαξιμιλιανού.  
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_7_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_7_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Η καθηγήτρια Μάρω Καρδαμίτση – Αδάμη πιθανολογεί ότι τα σχέδια έγιναν στο εξωτερικό, γεγονός που δεν μπορεί να αποκλειστεί. Νεώτερα στοιχεία ωστόσο, αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο κάποιας εμπλοκής του Δανού αρχιτέκτονα Theophil Hansen,[7*] δημιουργού πολλών σημαντικών κτιρίων των Αθηνών και της Βιέννης της εποχής εκείνης. Πράγματι, το έτος 1856, ο Hansen ανέλαβε την πλήρη αναμόρφωση σε νέο-γοτθικό ύφος του Πύργου Hörnstein (Schloss Hörnstein), στα περίχωρα της Βιέννης, για λογαριασμό του Αρχιδούκα Λεοπόλδου της Αυστρίας (Erzherzog Leopold Ludwig von Österreich). Από τα τότε σχέδια του Hansen (αλλά και από τις σημερινές εικόνες), προκύπτει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τον Πύργο των Λιοσίων, η οποία δεν αφορά όμως στο κυρίως κτίριο αλλά στην σχεδόν πανομοιότυπη φρουριακή πύλη του περιβόλου. Αξιοσημείωτο είναι ότι, εάν ισχύει αυτός ο συσχετισμός, τότε η αυστριακή περίπτωση έπεται της ελληνικής.
+
Η ταυτότητα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε τον «Πύργο της Βασιλίσσης», στη θέση που ενδεχομένως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υψωνόταν ένας παλαιότερος πύργος, δεν έχει μέχρι στιγμής εξακριβωθεί. Κατά μία άποψη, πρόκειται για τον Γάλλο αρχιτέκτονα Florimond Boulanger, ο οποίος εργαζόταν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο και είχε ασχοληθεί με την εσωτερική διακόσμηση και την επίπλωση του κτιρίου. Άλλη άποψη πιθανολογεί ότι τα σχέδια έγιναν στο εξωτερικό, γεγονός που δεν μπορεί να αποκλειστεί, ενώ νεώτερα στοιχεία αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο εμπλοκής του Δανού αρχιτέκτονα Theophil Hansen.
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_8_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_8_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Μετά την εκθρόνιση του Όθωνα και την έξωση εκείνου και της συζύγου του από την Ελλάδα, το κτήμα της «Επταλόφου» αγοράστηκε από τον βαρώνο Σίμωνα Σίνα, μετά το θάνατο του οποίου πωλήθηκε στον επιχειρηματία και βουλευτή Γεώργιο Παχύ. Μέσω του γάμου μιας από τις κόρες του τελευταίου με τον Φερδινάνδο Σερπιέρη, το κτήμα περιήλθε στην οικογένεια Σερπιέρη.  
+
Μετά την εκθρόνιση του [http://lbs.goethe.de/mediawiki/index.php/Griechenland:%CE%8C%CE%B8%CF%89%CE%BD_%CE%91%27_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%82?uselang=de Όθωνα], το κτήμα της «Επταλόφου» αγοράστηκε από τον βαρώνο Σίμωνα Σίνα, μετά το θάνατο του οποίου πωλήθηκε στον επιχειρηματία και βουλευτή Γεώργιο Παχύ. Μέσω του γάμου μιας από τις κόρες του τελευταίου με τον Φερδινάνδο Σερπιέρη, το κτήμα περιήλθε στην οικογένεια Σερπιέρη.  
  
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_9_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
 
[[Datei:GRIECHENLAND_PYRGOS_9_LK.jpg|500px|thumb|left|Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]]
  
Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος της αρχικής «Επταλόφου» έχει αποδοθεί στο κοινόχρηστο «Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης ‘Αντώνης Τρίτσης’», ενώ το υπόλοιπο (μαζί με τον Πύργο) παραμένει στην οικογένεια Σερπιέρη και το διαχειρίζεται μια «Γεωργοκτηνοτροφική Εταιρεία», με κυριότερη δραστηριότητα την βιολογική οινοποιία. Στις αρχές του 21ου αιώνα ο Πύργος αναπαλαιώθηκε και έκτοτε είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης. [8*]
+
Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος της αρχικής «Επταλόφου» έχει αποδοθεί στο κοινόχρηστο «Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης ‘Αντώνης Τρίτσης’», ενώ το υπόλοιπο (μαζί με τον Πύργο) παραμένει στην οικογένεια Σερπιέρη και το διαχειρίζεται μια «Γεωργοκτηνοτροφική Εταιρεία», με κυριότερη δραστηριότητα την βιολογική οινοποιία. Στις αρχές του 21ου αιώνα ο Πύργος αναπαλαιώθηκε και έκτοτε είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης.  
  
 
{{#newBox:}}
 
{{#newBox:}}
==Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach==
+
==François-Louis-Florimond Boulanger (1807-1875)==
Ο Όθων (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1815-1867), ήταν δευτερότοκος γιος του Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, ενός από τους ελάχιστους Ευρωπαίους μονάρχες που είχε υποστηρίξει εξαρχής την Ελληνική Επανάσταση του 1821 κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία), οι τελευταίες επέλεξαν το 1832, κατά την Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, τον Όθωνα ως Βασιλιά του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου. Ο μόλις 17χρονος νέος μονάρχης αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο το 1833, συνοδευόμενος από βαυαρικά στρατεύματα. Δεδομένου ότι ήταν ανήλικος, στο διάστημα 1833-1835 επιτροπευόταν από μια τριμελή βαυαρική Αντιβασιλεία, ενώ βαυαροί αξιωματούχοι κατέλαβαν επίσης σημαντικές θέσεις στο στρατό και στην δημόσια διοίκηση (η αποκαλούμενη "Βαυαροκρατία"). Κατά την πρώτη δεκαετία, η βασιλική εξουσία ασκήθηκε χωρίς περιορισμούς (απόλυτη μοναρχία), αλλά με την Επανάσταση του 1843, ο Όθωνας εξαναγκάστηκε να δεχθεί την απομάκρυνση όλων των Βαυαρών από τον κρατικό μηχανισμό και την ψήφιση Συντάγματος, τις διατάξεις του οποίου ωστόσο επιχειρούσε, ευκαιρίας δοθείσης, να παρακάμπτει. Επί της βασιλείας του τέθηκαν οι βάσεις του νεοελληνικού κράτους, εντούτοις, παρά τις ειλικρινείς του προθέσεις έναντι της Ελλάδας και τους ρομαντικούς του οραματισμούς, ο Όθωνας φάνηκε να μην διαθέτει τις πνευματικές και πολιτικές ικανότητες που απαιτούσαν οι καιροί. Οι αλυτρωτικές του βλέψεις για την απελευθέρωση των Ελλήνων που παρέμεναν στην Οθωμανική επικράτεια, χωρίς να μεριμνήσει για την δημιουργία προηγουμένως των κατάλληλων προϋποθέσεων, τόσο από πλευράς οργάνωσης και ανάπτυξης της χώρας, όσο και από πλευράς διπλωματικών κινήσεων, τον έφεραν σε αντιδικία με ορισμένες από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ιδίως κατά την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου. Συχνά επίσης ήρθε σε σύγκρουση με τους υπηκόους του, λόγω της αυταρχικής άσκησης της εξουσίας, των αυθαιρεσιών και των διώξεων των πολιτικών αντιπάλων του θρόνου. Σημαντικό εξάλλου πρόβλημα υπήρξε και η απουσία τέκνων από τον γάμο του με την πριγκίπισσα Αμαλία του Ολτεμπουργκ, απουσία που άφηνε εκκρεμές το ζήτημα της μελλοντικής διαδοχής του. Μια σειρά αιματηρών εξεγέρσεων που κατέληξαν στην Επανάσταση του 1862, τον εξανάγκασαν να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να επιστρέψει στη Βαυαρία, όπου και πέθανε πέντε χρόνια αργότερα, σε ηλικία 53 ετών.
+
Ο François-Louis-Florimond Boulanger, γεννημένος στο Douai της Γαλλίας, είχε σπουδάσει στην Ecole des Beaux-Arts του Παρισιού και στη συνέχεια είχε συνεχίσει την κατάρτισή του στην Γαλλική Σχολή της Ρώμης (Académie de France à Rome), όπου κέρδισε το πρώτο βραβείο αρχιτεκτονικής το 1836. Το 1845 βρισκόταν ήδη στην Αθήνα, όπου παρέμεινε για τριάντα περίπου χρόνια, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό σημαντικών κτιρίων, όπως το Ζάππειο Μέγαρο, η Παλαιά Βουλή (το σημερινό Ιστορικό Μουσείο) και ο Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών. Ο Boulanger υπήρξε ταυτόχρονα ένας από τους πλέον ενθουσιώδεις οπαδούς του Γάλλου φιλοσόφου Charles Fourier (1772-1837), θεμελιωτή ενός κινήματος «ουτοπιστικού σοσιαλισμού», τις απόψεις του οποίου επιχείρησε να προπαγανδίσει και στην Ελλάδα, ενώ μελέτησε παράλληλα και τον συνεταιρισμό των Αμπελακίων στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, ως δείγμα εφαρμογής αναλόγων ιδεών. Είναι αξιοσημείωτο ότι πεθαίνοντας, κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του υπέρ της προώθησης των σκοπών του «Φουριερισμού» (Fouriérisme).
  
 
{{#newBox:}}
 
{{#newBox:}}
==Amalie Marie Friederike von Oldenburg==
+
==Theophil Hansen (1813-1891)==
Η Αμαλία (Amalie Marie Friederike von Oldenburg, 1818-1875), ήταν κόρη του Μεγάλου Δούκα Παύλου Φρειδερίκου Αύγουστου του Όλντενμπουργκ, η οποία σε ηλικία 18 ετών παντρεύτηκε τον Βασιλιά Όθωνα και ήρθε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1837. Φύση ζωηρή και πνεύμα διεισδυτικό, έδειξε ενδιαφέρον για τη νέα της πατρίδα και πιστώνεται, μεταξύ άλλων, με την δημιουργία του κήπου των ανακτόρων (σήμερα Εθνικού Κήπου) και του κτήματος της Επταλόφου στο Ίλιον (Πύργος Βασιλίσσης), που παραμένουν δύο από τους σημαντικότερους πνεύμονες πρασίνου της Αττικής. Η Επανάσταση του 1843 τερμάτισε την ανέμελη περίοδο της ζωής της και έστρεψε το ενδιαφέρον της στην πολιτική, αποκαλύπτοντας αξιοσημείωτες ικανότητες σε αυτό τον τομέα. Η θεληματική της προσωπικότητα, οι πολιτικές της παρεμβάσεις και ο αυταρχισμός της προκάλεσαν ωστόσο στο θρόνο περισσότερα προβλήματα απ' όσα έλυσαν, με αποτέλεσμα να στοχοποιηθεί ιδιαίτερα από το αντιμοναρχικό κίνημα, με αποκορύφωμα την απόπειρα κατά της ζωής της, το 1861. Μετά την Επανάσταση του 1862 ακολούθησε τον σύζυγό της στη Βαυαρία, όπου και πέθανε σε ηλικία 58 ετών.
+
Ο Theophil Hansen, γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη και σπούδασε στην Βασιλική Δανέζικη Ακαδημία Καλών Τεχνών (Det Kongelige Danske Kunstakademi), προτού έλθει το 1838 στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη ο μεγαλύτερος αδελφός του, επίσης αρχιτέκτονας, Hans Christian Hansen (1803-1883). Ανάμεσα στα έργα του Th. Hansen στην Ελλάδα, ξεχωρίζουν η Ακαδημία Αθηνών και η Εθνική Βιβλιοθήκη που, μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών που σχεδίασε ο αδελφός του, αποτελούν τη λεγόμενη «Αθηναϊκή Τριλογία» επί της οδού Πανεπιστημίου, ένα διεθνούς φήμης εμβληματικό νεοκλασικό σύνολο. Ο Th. Hansen συνέχισε αργότερα την καριέρα του στη Βιέννη, όπου σχεδίασε επίσης σημαντικά κτίρια, όπως το Αυστριακό Κοινοβούλιο και την Φιλαρμονική της Βιέννης (Wiener Musikverein). Προκειμένου να τιμηθεί η συμβολή των αδελφών Hansen στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το επώνυμό τους δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Πατησίων.
 
 
{{#newBox:}}
 
==François-Louis-Florimond Boulanger==
 
Ο François-Louis-Florimond Boulanger (1807-1875), γεννημένος στο Douai της Γαλλίας, είχε σπουδάσει στην Ecole des Beaux-Arts του Παρισιού και στη συνέχεια είχε συνεχίσει την κατάρτισή του στην Γαλλική Σχολή της Ρώμης (Académie de France à Rome), όπου κέρδισε το πρώτο βραβείο αρχιτεκτονικής το 1836. Το 1845 βρισκόταν ήδη στην Αθήνα, όπου παρέμεινε για τριάντα περίπου χρόνια, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό σημαντικών κτιρίων, όπως το Ζάππειο Μέγαρο, η Παλαιά Βουλή (το σημερινό Ιστορικό Μουσείο) και ο Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών. Ο Boulanger υπήρξε ταυτόχρονα ένας από τους πλέον ενθουσιώδεις οπαδούς του Γάλλου φιλοσόφου Charles Fourier (1772-1837), θεμελιωτή ενός κινήματος «ουτοπιστικού σοσιαλισμού», τις απόψεις του οποίου επιχείρησε να προπαγανδίσει και στην Ελλάδα, ενώ μελέτησε παράλληλα και τον συνεταιρισμό των Αμπελακίων στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, ως δείγμα εφαρμογής αναλόγων ιδεών. Είναι αξιοσημείωτο ότι πεθαίνοντας, κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του υπέρ της προώθησης των σκοπών του «Φουριερισμού» (Fouriérisme).
 
 
 
{{#newBox:}}
 
==Theophil Hansen==
 
Ο Theophil Hansen (1813-1891), γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη και σπούδασε στην Βασιλική Δανέζικη Ακαδημία Καλών Τεχνών (Det Kongelige Danske Kunstakademi), προτού έλθει το 1838 στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη ο μεγαλύτερος αδελφός του, επίσης αρχιτέκτονας, Hans Christian Hansen (1803-1883). Ανάμεσα στα έργα του Th. Hansen στην Ελλάδα, ξεχωρίζουν η Ακαδημία Αθηνών και η Εθνική Βιβλιοθήκη που, μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών που σχεδίασε ο αδελφός του, αποτελούν τη λεγόμενη «Αθηναϊκή Τριλογία» επί της οδού Πανεπιστημίου, ένα διεθνούς φήμης εμβληματικό νεοκλασικό σύνολο. Ο Th. Hansen συνέχισε αργότερα την καριέρα του στη Βιέννη, όπου σχεδίασε επίσης σημαντικά κτίρια, όπως το Αυστριακό Κοινοβούλιο και την Φιλαρμονική της Βιέννης (Wiener Musikverein). Προκειμένου να τιμηθεί η συμβολή των αδελφών Hansen στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το επώνυμό τους δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Πατησίων.
 
 
 
{{#newBox:}}
 
==Πύργος του Hohenschwangau==
 
Ο Πύργος του Hohenschwangau ανεγέρθηκε βάσει σχεδίων του Ιταλικής καταγωγής αρχιτέκτονα Domenico Quaglio (1787-1837), εμπνευσμένων από το νέο-γοτθικό ρομαντικό ύφος εκείνης της περιόδου. Ανάλογο ύφος, αν και αρκετά διαφοροποιημένο, ανιχνεύεται και στο Ανάκτορο των Βίτελσμπαχ (Wittelsbacher Palast) στο Μόναχο, που ανεγέρθηκε το 1848, επίσης για λογαριασμό του Μαξιμιλιανού (που την ίδια χρονιά ανήλθε στο θρόνο της Βαυαρίας ως Μαξιμιλιανός Β’ / Maximilian II, König von Bayern), βάσει σχεδίων που είχε εκπονήσει προ του θανάτου του ο Γερμανός αρχιτέκτονας Friedrich von Gärtner (1791-1847), ο οποίος είχε προηγουμένως σχεδιάσει και τα Ανάκτορα των Αθηνών (σημερινή Βουλή των Ελλήνων).
 
[5*] Ωστόσο, η ανέγερση οικοδομών αναψυχής (maisons de plaisance / lustschloss) σε νέο-γοτθικό στυλ ήταν ευρύτερα διαδεδομένη μεταξύ των εστεμμένων της Ευρώπης - και ειδικότερα της Γερμανίας- εκείνη την εποχή. Βλ. ενδεικτικά το Burg Rheinstein (1825–1829) και το Schloss Stolzenfels (1842) στη Ρηνανία, το Jagdschloss Granitz (1838-1846) στο Μεκλεμβούργο, το Jagdschloss Letzlingen (1840-1843) στη Σαξονία κ.ο.κ. Συνεπώς, τα πρότυπα δεν έλειπαν.
 
 
 
  
 
{{#newBox:}}
 
{{#newBox:}}

Version vom 24. August 2016, 15:43 Uhr

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Μυστήριο παραμένει το όνομα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε το μικρό ρομαντικό εξοχικό της βασίλισσας Αμαλίας στο Ίλιον, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1854 και ο Κώστας Ουράνης χαρακτήρισε «περίεργο μίγμα κοινού ελληνικού σπιτιού και πύργου των γερμανικών δρυμών».

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ένας νεογοτθικού ρυθμού ορθογώνιος πύργος, με πολυγωνικούς πυργίσκους στις τρεις από τις τέσσερις γωνίες και επάλξεις στην περίμετρο της ταράτσας, είναι ο λεγόμενος “Πύργος της Βασιλίσσης” που ακολουθούσε την μόδα της εποχής μεταξύ των εστεμμένων της Ευρώπης - και ειδικότερα της Γερμανίας - για τέτοιου τύπου οικοδομές αναψυχής.

Χτίστηκε στο κτήμα “Επτάλοφος”, συνολικής έκτασης 2.500 στρεμμάτων, το οποίο προόριζε η βασιλική οικογένεια για τη δημιουργία ενός πρότυπου αγροκηπίου, γι’ αυτό και φυτεύτηκαν φοίνικες, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά και αμπέλια, ενώ εισήχθησαν και επίλεκτες ράτσες ζώων, όπως αραβικά άλογα, πρόβατα merinos και άλλα.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Η είσοδος του πύργου βρίσκεται στη δυτική πλευρά και οδηγεί σε μια αίθουσα υποδοχής, συνοδευόμενη από τρία μικρά δωμάτια, ενώ στο βάθος μια σπειροειδής κλίμακα, που αναπτύσσεται στο εσωτερικό του μεγαλύτερου πυργίσκου, οδηγεί αφενός στο κελάρι και αφετέρου στον όροφο.

Την κάτοψη του ορόφου συνθέτουν δύο μικρότερα δωμάτια και μια μεγάλη αίθουσα με περίτεχνο ξύλινο δάπεδο (marqueterie) και πλούσια διακόσμηση στους τοίχους και την οροφή, όπου κυριαρχεί το γαλάζιο, το κόκκινο και το χρυσό χρώμα, πλαισιώνοντας τα οικόσημα των δύο ηγεμονικών οίκων του ζεύγους (Wittelsbach και Oldenburg), καθώς και τα εραλδικά εμβλήματα των Βασιλείων της Ελλάδος και της Βαυαρίας.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Εξωτερικά, τα λιτά γοτθικά παράθυρα του ισογείου εναλλάσσονται με τα πιο περίτεχνα του ορόφου, ενώ στο μέσον της πρόσοψης υπάρχει ένας εξώστης ανάλογα διακοσμημένος.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Σε μικρή απόσταση από τον Πύργο υψώνεται μια μνημειακή πύλη, με επάλξεις στην επίστεψη, περικλειόμενη από τέσσερις πυργίσκους. Το σύνολο περιβάλλεται προς νότο από έναν κήπο στυλ «anglais», στολισμένο με αγάλματα και ένα σιντριβάνι, ενώ προς βορρά συμπληρώνεται από μια σειρά μικροτέρων κτισμάτων, που θυμίζουν γερμανικές αγροτικές οικίες και χρησίμευαν ως αποθήκες και στάβλοι.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Έχει παρατηρηθεί ότι ο Πύργος των Λιοσίων παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες, παρά τη διαφορά τους στο μέγεθος, με τον Πύργο του Hohenschwangau (Schloss Hohenschwangau) στη Βαυαρία, που οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1833-1837, ως θερινό ανάκτορο του αδελφού του Όθωνα, πρίγκιπα Μαξιμιλιανού.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Η ταυτότητα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε τον «Πύργο της Βασιλίσσης», στη θέση που ενδεχομένως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υψωνόταν ένας παλαιότερος πύργος, δεν έχει μέχρι στιγμής εξακριβωθεί. Κατά μία άποψη, πρόκειται για τον Γάλλο αρχιτέκτονα Florimond Boulanger, ο οποίος εργαζόταν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο και είχε ασχοληθεί με την εσωτερική διακόσμηση και την επίπλωση του κτιρίου. Άλλη άποψη πιθανολογεί ότι τα σχέδια έγιναν στο εξωτερικό, γεγονός που δεν μπορεί να αποκλειστεί, ενώ νεώτερα στοιχεία αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο εμπλοκής του Δανού αρχιτέκτονα Theophil Hansen.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Μετά την εκθρόνιση του Όθωνα, το κτήμα της «Επταλόφου» αγοράστηκε από τον βαρώνο Σίμωνα Σίνα, μετά το θάνατο του οποίου πωλήθηκε στον επιχειρηματία και βουλευτή Γεώργιο Παχύ. Μέσω του γάμου μιας από τις κόρες του τελευταίου με τον Φερδινάνδο Σερπιέρη, το κτήμα περιήλθε στην οικογένεια Σερπιέρη.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος της αρχικής «Επταλόφου» έχει αποδοθεί στο κοινόχρηστο «Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης ‘Αντώνης Τρίτσης’», ενώ το υπόλοιπο (μαζί με τον Πύργο) παραμένει στην οικογένεια Σερπιέρη και το διαχειρίζεται μια «Γεωργοκτηνοτροφική Εταιρεία», με κυριότερη δραστηριότητα την βιολογική οινοποιία. Στις αρχές του 21ου αιώνα ο Πύργος αναπαλαιώθηκε και έκτοτε είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης.

François-Louis-Florimond Boulanger (1807-1875)

Ο François-Louis-Florimond Boulanger, γεννημένος στο Douai της Γαλλίας, είχε σπουδάσει στην Ecole des Beaux-Arts του Παρισιού και στη συνέχεια είχε συνεχίσει την κατάρτισή του στην Γαλλική Σχολή της Ρώμης (Académie de France à Rome), όπου κέρδισε το πρώτο βραβείο αρχιτεκτονικής το 1836. Το 1845 βρισκόταν ήδη στην Αθήνα, όπου παρέμεινε για τριάντα περίπου χρόνια, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό σημαντικών κτιρίων, όπως το Ζάππειο Μέγαρο, η Παλαιά Βουλή (το σημερινό Ιστορικό Μουσείο) και ο Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών. Ο Boulanger υπήρξε ταυτόχρονα ένας από τους πλέον ενθουσιώδεις οπαδούς του Γάλλου φιλοσόφου Charles Fourier (1772-1837), θεμελιωτή ενός κινήματος «ουτοπιστικού σοσιαλισμού», τις απόψεις του οποίου επιχείρησε να προπαγανδίσει και στην Ελλάδα, ενώ μελέτησε παράλληλα και τον συνεταιρισμό των Αμπελακίων στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, ως δείγμα εφαρμογής αναλόγων ιδεών. Είναι αξιοσημείωτο ότι πεθαίνοντας, κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του υπέρ της προώθησης των σκοπών του «Φουριερισμού» (Fouriérisme).

Theophil Hansen (1813-1891)

Ο Theophil Hansen, γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη και σπούδασε στην Βασιλική Δανέζικη Ακαδημία Καλών Τεχνών (Det Kongelige Danske Kunstakademi), προτού έλθει το 1838 στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη ο μεγαλύτερος αδελφός του, επίσης αρχιτέκτονας, Hans Christian Hansen (1803-1883). Ανάμεσα στα έργα του Th. Hansen στην Ελλάδα, ξεχωρίζουν η Ακαδημία Αθηνών και η Εθνική Βιβλιοθήκη που, μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών που σχεδίασε ο αδελφός του, αποτελούν τη λεγόμενη «Αθηναϊκή Τριλογία» επί της οδού Πανεπιστημίου, ένα διεθνούς φήμης εμβληματικό νεοκλασικό σύνολο. Ο Th. Hansen συνέχισε αργότερα την καριέρα του στη Βιέννη, όπου σχεδίασε επίσης σημαντικά κτίρια, όπως το Αυστριακό Κοινοβούλιο και την Φιλαρμονική της Βιέννης (Wiener Musikverein). Προκειμένου να τιμηθεί η συμβολή των αδελφών Hansen στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το επώνυμό τους δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Πατησίων.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Edmond About, La Grèce contemporaine, Παρίσι 1854.

Eντμόντ Αμπού, Η Ελλάδα του Όθωνος, Αθήνα χ.χ.

Ρεπορτάζ από τη δεξίωση εγκαινίων του Πύργου στις αθηναϊκές εφημερίδες Αιών, 14 Αυγούστου 1854 και Ο Πρωινός Κήρυξ, 17 Αυγούστου 1854.

Μαρίνος Παπαδόπουλος-Βρετός, Athènes moderne / Αι νέαι Αθήναι, Αθήνα 1860.

Florimond Boulanger, Fourier et ses contemporains. L’utopie et sa routine. L’expérimentation et l’empirisme en matière sociale, Παρίσι 1874.

Florimond Boulanger, Ambélakia ou les associations des municipalités helléniques, avec documents confirmatifs, Παρίσι 1875.

August Bebel, Charles Fourier. Sein Leben und seine Theorien, Στουτγάρδη 1888.

George Niemann, Ferdinand von Feldegg, Theophilus Hansen und seine Werke, Βιέννη 1893.

Σωτηρία Αλιμπέρτη, Αμαλία η βασίλισσα της Ελλάδος, Αθήνα 1896.

Κώστας Ουράνης, «Ο Πύργος της Βασιλίσσης: ένα όνομα που αποδίδει ένα ήχο παρελθόντος», εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, 23 Ιανουαρίου 1931.

Georg Germann, Neugotik: Geschichte ihrer Architekturtheorie, Στουτγάρδη 1974.

Guenter Behrens, Die soziale Utopie des Charles Fourier, Κολωνία 1977.

Γεώργιος Λάιος, Ο Πύργος της Βασιλίσσης, Αθήνα 1977.

Roger Hanoune, «De Douai à Rome et Athènes: un architecte oublié, Florimond Boulanger (1807-1875)», περιοδικό Revue du Nord 241 (1979).

Δημήτρης Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984.

Georg Baumgartner, Schloß Hohenschwangau: Eine Untersuchung zum Schloßbau der Romantik, Μόναχο 1987.

Megan Aldrich, Gothic Revival, Λονδίνο 1994.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Γ. Παπαδόπουλος, Μ. Χατζηνικολάου, Μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης των ζωγραφικών ξύλινων-ξυλόγλυπτων και μαρμάρινων διακόσμων του διατηρητέου κτιρίου 'Πύργου Βασιλίσσης' στο Ίλιον Αττικής, Αθήνα 2005.

Verena Bendek, Schloss Hernstein: Über Hansens historische Räume, ihre Ausstattung und ihr Interieur (διπλωματική εργασία), Βιέννη 2008.

Maro Kardamitsi - Adami, Palaces in Greece, Αθήνα 2009.

Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Ανάκτορα στην Ελλάδα, Αθήνα 2009.

Βάνα Μπούσε, Μίχαελ Μπούσε (μετάφρ., επιμ.), Ανέκδοτες επιστολές της βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της, 1836-1853, 2 τόμοι, Αθήνα 2011.

Alice Arnold-Becker, Schloss Hohenschwangau: Die Wandbilder eines Gebirgspalasts, Stuttgart 2011.

Δημήτρης Ρηγόπουλος, «Τα γοτθικά μυστικά των Λιοσίων», εφημερίδα Καθημερινή, 4 Φεβρουαρίου 2012.

Χρήστος Σιάφκος, «Ανακαινίστηκε το διατηρητέο κτήριο στο Ίλιον - Επισκέψιμος ο Πύργος της Βασίλισσας», εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 6 Μαρτίου 2013.

Τοποθεσία

Πύργος Βασιλίσσης
Λεωφόρος Δημοκρατίας 67
Ίλιον Αττικής