Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων
Ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Λουκά Πατησίων οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1864-1870, στη θέση παλαιότερου ομώνυμου ερειπωμένου βυζαντινού ναού, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller. Στη θέση εκείνη υπήρχε αρχικά μία παλαιοχριστιανική βασιλική και στη συνέχεια ο μεσοβυζαντικός ναός της μονής Αγίου Λουκά, που ερειπώθηκε κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Όταν ανεγέρθηκε ο νεότερος ναός, το οικόπεδο ανήκε πλέον στον καθηγητή της εβραϊκής γλώσσας στη Θεολογική Σχολή (1860-1869) Θεόκλητο Βίμπο, κατόπιν μητροπολίτη Μαντινείας και Κυνουρίας (1869-1903).
Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».
Ο Ziller σχεδίασε αρκετούς ορθόδοξους ναούς στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων τον Άγιο Γεώργιο του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα στο Μεταξουργείο, την Αγία Τριάδα στον Πειραιά, τους ναούς Εισοδίων της Θεοτόκου και Φανερωμένης στο Αίγιο, τον Άγιο Αθανάσιο στον Πύργο, κ.ά.
Στην περίπτωση του Αγίου Λουκά Πατησίων, που είναι ο πρώτος από αυτούς τους ναούς, ο Γερμανός αρχιτέκτονας σχεδίασε μια εκκλησία σε σχήμα εγγεγραμμένου σταυροειδούς μετά τρούλου, όπου η βυζαντινή παράδοση συνδυάζεται με στοιχεία του λεγόμενου «νεο-ρωμανικού» ρυθμού, όπως ο «ωοειδής» τρούλος, τα υψίκορμα παράθυρα και οι χαρακτηριστικοί πυργίσκοι στις εξωτερικές ακμές. Το σχέδιο του Αγίου Λουκά παρουσιάζει εμφανείς ομοιότητες με εκείνο του λουθηρανικού ναού στο Oberlößnitz της Σαξονίας, που σχεδίασε ο Ziller την ίδια περίπου εποχή (1865).
Ο Άγιος Λουκάς εγκαινιάστηκε στις 18 Οκτωβρίου 1870, ενώ αργότερα επεκτάθηκε προς τα δυτικά σε δύο διαδοχικές φάσεις: το 1928, βάσει σχεδίων του Σταμάτιου Πατεράκη και το 1934, βάσει σχεδίων του Γεώργιου Νομικού, με περισσότερο έντονα νέο-βυζαντινά στοιχεία.
