Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων

Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ο πρώτος ορθόδοξος ναός που σχεδίασε ο Ερνέστος Τσίλερ (Ernst Ziller) στην Ελλάδα, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1864-1870, στη θέση ενός παλαιότερου ομώνυμου βυζαντινού ναού.

Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Όταν ανεγέρθηκε ο νεότερος ναός στον χώρο που παλιότερα κατείχαν διαδοχικά μια παλαιοχριστιανική βασιλική και η μεσοβυζαντινή μονή Αγίου Λουκά, που ερειπώθηκε κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, το οικόπεδο ανήκε πλέον στον Θεόκλητο Βίμπο, καθηγητή στη Θεολογική Σχολή Αθηνών (1860-1869) και κατόπιν αρχιεπισκόπου Μαντινείας και Κυνουρίας (1869-1903).

Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Σε σχήμα εγγεγραμμένου σταυροειδούς μετά τρούλου, το κτίσμα του Αγίου Λουκά συνδυάζει την βυζαντινή παράδοση με στοιχεία του λεγόμενου «νεο-ρωμανικού» ρυθμού, όπως ο «ωοειδής» τρούλος, τα υψίκορμα παράθυρα και οι χαρακτηριστικοί πυργίσκοι στις εξωτερικές ακμές.

Ενδιαφέρον είναι και το τέμπλο, κατασκευασμένο, βάσει σχεδίων του Γερμανού αρχιτέκτονα, όχι από μάρμαρο, αλλά από γύψο ή θηραϊκή γη, όπως και τα κιονόκρανα των τεσσάρων μεγάλων μαρμάρινων πεσσών, οι οποίοι στηρίζουν τον τρούλο.

Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Την επιρροή του «νεο-ρωμανικού» ρυθμού υποδηλώνουν οι εμφανείς ομοιότητες του σχεδίου το Αγίου Λουκά με εκείνο του λουθηρανικού ναού στο Oberlößnitz της Σαξονίας, που σχεδίασε ο Ziller την ίδια περίπου εποχή (1865).

Ο Τσίλερ σχεδίασε αρκετούς ορθόδοξους ναούς στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων τον Άγιο Γεώργιο του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα στο Μεταξουργείο, την Αγία Τριάδα στον Πειραιά, τους ναούς Εισοδίων της Θεοτόκου και Φανερωμένης στο Αίγιο και τον Άγιο Αθανάσιο στον Πύργο.

Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Αρκετά χρόνια μετά τα εγκαίνιά του to 1870, ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά σε δύο διαδοχικές φάσεις: το 1928, βάσει σχεδίων του Σταμάτιου Πατεράκη και το 1934, βάσει σχεδίων του Γεώργιου Νομικού, με περισσότερο έντονα νέο-βυζαντινά στοιχεία.