Tο μεγαλύτερο αθηναϊκό ιδιωτικό κτίριο της εποχής οικοδομήθηκε το 1874, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ (Ernst Ziller), για τον μεγαλέμπορο Βασίλειο Μελά (1819-1884).
Ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, στη νοτιοανατολική γωνία της τότε πλατείας Λουδοβίκου, αγόρασε ο Βασίλειος Μελάς, για την ανέγερση του μεγάρου που κόστισε το υπέρογκο ποσό του 1.000.000 δραχμών.
Ήταν μία από τις πολλές, τολμηρές και πρωτοπόρες για την εποχή, επενδύσεις του επιτυχημένου Έλληνα επιχειρηματία, που περιλάμβαναν όχι μόνο αγορά ακινήτων, αλλά και μετοχές στα μεταλλεία Λαυρίου, στους σιδηροδρόμους, σε τράπεζες και στο Αεριόφως Αθηνών.
Πρώιμο και αντιπροσωπευτικό έργο του Τσίλερ, το διώροφο μέγαρο του εύπορου ομογενή κατοίκου του Λονδίνου, θυμίζει μικρότερης κλίμακας πολυτελή συγκροτήματα στο κέντρο της Βιέννης και προσθέτει στην αίγλη της σημερινής πλατείας Δημαρχείου, γνωστή και ως Κοτζιά.
Στα στοιχεία που καθιστούν το κτίριο ξεχωριστό περιλαμβάνονται οι πολυεδρικές επιφάνειες των προσόψεων, το ισόγειο με τα επτά μεγάλα τοξωτά ανοίγματα και τους ιωνικούς κίονες, η έγχρωμη και γλυπτή διακόσμηση, το εντυπωσιακό κεντρικό αίθριο με τη γυάλινη οροφή, οι τέσσερις γωνιακοί “πύργοι” και οι ψευδοκαρυάτιδες στον όροφο, οι οποίες, αν και δεν υπήρχαν στα σχέδια, προστέθηκαν από τον αρχιτέκτονα στη φάση της κατασκευής.
Παρ' όλο που αρχικά αναφερόταν ως «Grand Hôtel d’Athènes», είναι αμφίβολο αν το κτίριο λειτούργησε ποτέ ως ξενοδοχείο. Τη δεκαετία του 1880, τα καταστήματα του ισογείου και τα διαμερίσματα των δύο ορόφων της Μεγάλης Οικίας Μελά ενοικιάζονταν σε επαγγελματίες. Το 1881 στεγάστηκε εκεί για ένα μικρό διάστημα το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και αργότερα η Αθηναϊκή Λέσχη (1888-1894). Αναφέρεται, επίσης, η χρήση του κτιρίου για εκθέσεις καλλιτεχνών της εποχής.
Μετά τον θάνατο του Βασιλίου Μελά (1884) και της συζύγου του (1887), το μέγαρο κληροδοτήθηκε στο νεοσύστατο ίδρυμα Νηπιακό Επιμελητήριο Μελά, με στόχο τα έσοδα από την εκμετάλλευση του κτιρίου να διατεθούν για την ίδρυση και συντήρηση νηπιαγωγείων. Ως αποτέλεσμα, από το 1895 μέχρι σήμερα, με δαπάνες του Επιμελητιρίου έχουν οικοδομηθεί πάνω από διακόσια σχολικά κτίρια στη χώρα.
Αφού αποκαταστάθηκαν τα τμήματα που το 1897 υπέστησαν σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά, το Μέγαρο Μελά μεταφέρθηκε η έδρα του Κεντρικού Ταχυδρομείου των Αθηνών, όπου παρέμεινε ως το 1973. Έναν χρόνο αργότερα, το κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού και, από το 1979 έως σήμερα, φιλοξενεί υπηρεσίες της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία, σε συνεργασία με το Νηπιακό Επιμελητήριο Μελά, ανέλαβε την αναπαλαίωση του κτιρίου.
