Πύργος Βασιλίσσης

Aus goethe.de
Wechseln zu: Navigation, Suche
Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Πύργος Βασιλίσσης (4:54)

Πύργος Βασιλίσσης (4:54)


fileGRIECHENLAND COVER PYRGOS 1 LK.jpg

Μυστήριο παραμένει το όνομα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε το μικρό ρομαντικό εξοχικό της βασίλισσας Αμαλίας στο Ίλιον, το οποίο ο Κώστας Ουράνης χαρακτήρισε «περίεργο μίγμα κοινού ελληνικού σπιτιού και πύργου των γερμανικών δρυμών».

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ο λεγόμενος “Πύργος της Βασιλίσσης”, ένας νεογοτθικού ρυθμού ορθογώνιος πύργος, με πολυγωνικούς πυργίσκους στις τρεις από τις τέσσερις γωνίες του και επάλξεις στην περίμετρο της ταράτσας, ακολουθεί τα πρότυπα οικοδομών αναψυχής που τότε ήταν στη μόδα μεταξύ των εστεμμένων της Ευρώπης και ειδικότερα της Γερμανίας.

Χτίστηκε το 1854, στο κτήμα “Επτάλοφος”, συνολικής έκτασης 2.500 στρεμμάτων, όπου η βασιλική οικογένεια σχεδίαζε τη δημιουργία ενός πρότυπου αγροκηπίου. Γι’ αυτό και φυτεύτηκαν εκεί φοίνικες, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά και αμπέλια, ενώ εισήχθησαν και επίλεκτες ράτσες ζώων, όπως αραβικά άλογα και πρόβατα Merino.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Εξωτερικά, τα λιτά γοτθικά παράθυρα του ισογείου εναλλάσσονται με τα πιο περίτεχνα του ορόφου, ενώ στο μέσον της πρόσοψης υπάρχει ένας εξώστης ανάλογα διακοσμημένος.

Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι ο Πύργος των Λιοσίων, όπως επίσης είναι γνωστό το κτίσμα, παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες, παρά τη διαφορά τους στο μέγεθος, με τον Πύργο του Χόχενσβάνγκαου (Schloss Hohenschwangau) στη Βαυαρία, που οικοδομήθηκε, μεταξύ των ετών 1833-1837, ως θερινό ανάκτορο του αδελφού του Όθωνα, πρίγκιπα Μαξιμιλιανού.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Η είσοδος του πύργου βρίσκεται στη δυτική πλευρά και οδηγεί σε μια αίθουσα υποδοχής, που συνοδεύεται από τρία μικρά δωμάτια, ενώ στο βάθο, η σπειροειδής σκάλα στο εσωτερικό του μεγαλύτερου πυργίσκου, οδηγεί αφενός στο κελάρι και αφετέρου στον όροφο.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Την κάτοψη του ορόφου συνθέτουν δύο μικρότερα δωμάτια και μια μεγάλη αίθουσα με περίτεχνο ξύλινο δάπεδο (marqueterie) και πλούσια διακόσμηση στους τοίχους και την οροφή. Στη διακόσμηση κυριαρχούν το γαλάζιο, το κόκκινο και το χρυσό χρώμα, πλαισιώνοντας τα οικόσημα των δύο ηγεμονικών οίκων του ζεύγους (Wittelsbach και Oldenburg), καθώς και τα εραλδικά εμβλήματα των Βασιλείων της Ελλάδος και της Βαυαρίας.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Σε μικρή απόσταση από τον Πύργο υψώνεται μια μνημειακή πύλη, με επάλξεις στην επίστεψη, περικλειόμενη από τέσσερις πυργίσκους. Το σύνολο συμπληρώνεται, προς νότο, από έναν κήπο στυλ «anglais», στολισμένο με αγάλματα και ένα σιντριβάνι, ενώ προς βορρά, από μια σειρά μικρότερων κτισμάτων, που θυμίζουν γερμανικές αγροτικές οικίες και παλιότερα χρησίμευαν ως αποθήκες και στάβλοι.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Η ταυτότητα του αρχιτέκτονα που σχεδίασε τον «Πύργο της Βασιλίσσης», στη θέση που ενδεχομένως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υψωνόταν ένας παλαιότερος πύργος, δεν έχει μέχρι στιγμής εξακριβωθεί. Κατά μία άποψη, πρόκειται για τον Γάλλο αρχιτέκτονα Φλοριμόν Μπουλανζέ (Florimond Boulanger), ο οποίος εκείνη την περίοδο εργαζόταν στην Ελλάδα και είχε ασχοληθεί με την εσωτερική διακόσμηση και την επίπλωση του κτιρίου. Άλλη άποψη πιθανολογεί ότι τα σχέδια πραγματοποιήθηκαν στο εξωτερικό, γεγονός που δεν μπορεί να αποκλειστεί, ενώ νεότερα στοιχεία αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο εμπλοκής του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν (Theophil Hansen).

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Μετά την εκθρόνιση του Όθωνα, το κτήμα της «Επταλόφου» αγοράστηκε από τον βαρώνο Σίμωνα Σίνα και στη συνέχεια, πωλήθηκε στον επιχειρηματία και βουλευτή Γεώργιο Παχύ. Μέσω του γάμου μίας από τις κόρες του τελευταίου με τον Φερδινάνδο Σερπιέρη, το κτήμα περιήλθε στην οικογένεια Σερπιέρη.

Πύργος Βασιλίσσης. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος της αρχικής «Επταλόφου» έχει παραχωρηθεί στο κοινόχρηστο «Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης ‘Αντώνης Τρίτσης’». Το υπόλοιπο, μαζί με τον Πύργο, παραμένει στην οικογένεια Σερπιέρη, ενώ το διαχειρίζεται η «Γεωργοκτηνοτροφική Εταιρεία», με κύρια δραστηριότητα τη βιολογική οινοποιία. Στις αρχές του 21ου αιώνα, ο Πύργος αναπαλαιώθηκε και έκτοτε είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης.

Poi sammlung 02 el IGNORECLICK .jpg

Φρανσουά Λουί Φλοριμόν Μπουλανζέ (1807-1875)

Ο Φρανσουά Λουί Φλοριμόν Μπουλανζέ (François-Louis-Florimond Boulanger), γεννημένος στο Ντουέ (Douai) της Γαλλίας, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών (Ecole des Beaux-Arts) του Παρισιού και αργότερα στη Γαλλική Σχολή της Ρώμης (Académie de France à Rome), όπου, το 1836, κέρδισε το πρώτο βραβείο αρχιτεκτονικής. Το 1845, βρισκόταν ήδη στην Αθήνα, όπου παρέμεινε για τριάντα περίπου χρόνια, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό σημαντικών κτιρίων, όπως το Ζάππειο Μέγαρο, η Παλαιά Βουλή (το σημερινό Ιστορικό Μουσείο) και ο Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών.

Ο Μπουλανζέ υπήρξε και ένας από τους πλέον ενθουσιώδεις οπαδούς του Γάλλου φιλοσόφου Σαρλ Φουριέ (Charles Fourier, 1772-1837), εκπροσώπου του κινήματος «ουτοπιστικού σοσιαλισμού», τις απόψεις του οποίου επιχείρησε να προπαγανδίσει και στην Ελλάδα. Παράλληλα, μελέτησε τον συνεταιρισμό των Αμπελακίων στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, ως δείγμα εφαρμογής ανάλογων ιδεών. Είναι αξιοσημείωτο ότι πεθαίνοντας, κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του υπέρ της προώθησης των σκοπών του «Φουριερισμού» (Fouriérisme).

Θεόφιλος Χάνσεν (1813-1891)

Ο Θεόφιλος Χάνσεν (Theophil Hansen), γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη και σπούδασε στην Βασιλική Δανεζική Ακαδημία Καλών Τεχνών (Det Kongelige Danske Kunstakademi). Το 1838, ήρθε στην Ελλάδα, όπου βρισκόταν ήδη ο μεγαλύτερος αδελφός του, επίσης αρχιτέκτονας, Χανς Κρίστιαν Χάνσεν (Hans Christian Hansen, 1803-1883).

Από τα έργα του Θεόφιλου Χάνσεν στην Ελλάδα, ξεχωρίζουν η Ακαδημία Αθηνών και η Εθνική Βιβλιοθήκη, τα οποία, μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών που σχεδίασε ο αδελφός του, αποτελούν τη λεγόμενη «Αθηναϊκή Τριλογία» επί της οδού Πανεπιστημίου, ένα διεθνούς φήμης εμβληματικό νεοκλασικό σύνολο. Στη συνέχεια, μετακόμισε στη Βιέννη, όπου σχεδίασε επίσης σημαντικά κτίρια, όπως το Αυστριακό Κοινοβούλιο και η Φιλαρμονική της Βιέννης (Wiener Musikverein). Προς τιμήν της συμβολής των αδελφών Χάνσεν στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το επώνυμό τους δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Πατησίων.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Edmond About, La Grèce contemporaine, Παρίσι 1854.

Eντμόντ Αμπού, Η Ελλάδα του Όθωνος, Αθήνα χ.χ.

Ρεπορτάζ από τη δεξίωση εγκαινίων του Πύργου στις αθηναϊκές εφημερίδες Αιών, 14 Αυγούστου 1854 και Ο Πρωινός Κήρυξ, 17 Αυγούστου 1854.

Μαρίνος Παπαδόπουλος-Βρετός, Athènes moderne / Αι νέαι Αθήναι, Αθήνα 1860.

Florimond Boulanger, Fourier et ses contemporains. L’utopie et sa routine. L’expérimentation et l’empirisme en matière sociale, Παρίσι 1874.

Florimond Boulanger, Ambélakia ou les associations des municipalités helléniques, avec documents confirmatifs, Παρίσι 1875.

August Bebel, Charles Fourier. Sein Leben und seine Theorien, Στουτγάρδη 1888.

George Niemann, Ferdinand von Feldegg, Theophilus Hansen und seine Werke, Βιέννη 1893.

Σωτηρία Αλιμπέρτη, Αμαλία η βασίλισσα της Ελλάδος, Αθήνα 1896.

Κώστας Ουράνης, «Ο Πύργος της Βασιλίσσης: ένα όνομα που αποδίδει ένα ήχο παρελθόντος», εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα, 23 Ιανουαρίου 1931.

Georg Germann, Neugotik: Geschichte ihrer Architekturtheorie, Στουτγάρδη 1974.

Guenter Behrens, Die soziale Utopie des Charles Fourier, Κολωνία 1977.

Γεώργιος Λάιος, Ο Πύργος της Βασιλίσσης, Αθήνα 1977.

Roger Hanoune, «De Douai à Rome et Athènes: un architecte oublié, Florimond Boulanger (1807-1875)», περιοδικό Revue du Nord 241 (1979).

Δημήτρης Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984.

Georg Baumgartner, Schloß Hohenschwangau: Eine Untersuchung zum Schloßbau der Romantik, Μόναχο 1987.

Megan Aldrich, Gothic Revival, Λονδίνο 1994.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Γ. Παπαδόπουλος, Μ. Χατζηνικολάου, Μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης των ζωγραφικών ξύλινων-ξυλόγλυπτων και μαρμάρινων διακόσμων του διατηρητέου κτιρίου 'Πύργου Βασιλίσσης' στο Ίλιον Αττικής, Αθήνα 2005.

Verena Bendek, Schloss Hernstein: Über Hansens historische Räume, ihre Ausstattung und ihr Interieur (διπλωματική εργασία), Βιέννη 2008.

Maro Kardamitsi - Adami, Palaces in Greece, Αθήνα 2009.

Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Ανάκτορα στην Ελλάδα, Αθήνα 2009.

Βάνα Μπούσε, Μίχαελ Μπούσε (μετάφρ., επιμ.), Ανέκδοτες επιστολές της βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της, 1836-1853, 2 τόμοι, Αθήνα 2011.

Alice Arnold-Becker, Schloss Hohenschwangau: Die Wandbilder eines Gebirgspalasts, Stuttgart 2011.

Δημήτρης Ρηγόπουλος, «Τα γοτθικά μυστικά των Λιοσίων», εφημερίδα Καθημερινή, 4 Φεβρουαρίου 2012.

Χρήστος Σιάφκος, «Ανακαινίστηκε το διατηρητέο κτήριο στο Ίλιον - Επισκέψιμος ο Πύργος της Βασίλισσας», εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 6 Μαρτίου 2013.

Τοποθεσία

Πύργος Βασιλίσσης
Λεωφόρος Δημοκρατίας 67
Ίλιον Αττικής