Πολυκατοικία Πεσμαζόγλου
Το επιβλητικό τετραώροφο μέγαρο εκλεκτικιστικού ρυθμού επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, που αρχικά είχε όψη και προς την οδό Ηρώδου Αττικού, οικοδομήθηκε το 1893, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ernst Ziller.
Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.[*] Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».
Το μέγαρο της λεωφόρου Β. Σοφίας (τότε ακόμη ονομαζόμενης Κηφισίας), που θεωρείται η πρώτη πολυκατοικία των Αθηνών, ανήκε στον τραπεζίτη και πολιτικό Ιωάννη Πεσμαζόγλου (1857-1906) και εντάσσεται στην κατηγορία των μεγάλων οικοδομών «εκμετάλλευσης», με επιδίωξη την ενοικίαση πολυτελών διαμερισμάτων, κυρίως σε ξένους εγκατεστημένους πρόσκαιρα στην ελληνική πρωτεύουσα.
Με το κτίριο αυτό και τα σύγχρονά του «Νέο Αρσάκειο» της οδού Σταδίου και «Μέγαρο Σλήμαν-Μελά» της οδού Πανεπιστημίου, ο Ziller εισήγαγε, για πρώτη φορά, την μεγάλη κλίμακα στην Αθήνα του 1900.
Η προς την οδό Ηρώδου Αττικού δυτική πτέρυγα του μεγάρου (που διέθετε και πυργοειδή απόληξη στη γωνία) κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, επιβιώνει ωστόσο η ανατολική πτέρυγα ως αυτοτελής πολυκατοικία, η οποία φιλοξένησε και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στα πρώτα του βήματα, ενώ σήμερα στεγάζει την Αυστριακή πρεσβεία.
