Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών

Aus goethe.de
Version vom 26. April 2016, 08:33 Uhr von Alex Giannakidis (Diskussion | Beiträge) (Die Seite wurde neu angelegt: „[[Datei:GRIECHENLAND_EKPA_2_LK.jpg|200px|thumb|left|Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία…“)

(Unterschied) ← Nächstältere Version | Aktuelle Version (Unterschied) | Nächstjüngere Version → (Unterschied)
Wechseln zu: Navigation, Suche
Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα το 1837 και αρχικά στεγάστηκε στην οικία Κλεάνθη-Schaubert στην Πλάκα, ενώ δύο χρόνια αργότερα τέθηκε από τον βασιλιά Όθωνα ο θεμέλιος λίθος του νέου κτιρίου του, επί της ομώνυμης οδού Πανεπιστημίου, βάσει σχεδίων του Δανού αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen (1803-1883).

Χωρίς να απομακρυνθεί από τις βασικές αρχές του κλασικισμού, ο Hansen δημιούργησε μια σύνθεση η οποία συνδυάζει τη μεγαλοπρέπεια του μνημείου με την απλότητα της ανθρώπινης κλίμακας, υποδηλώνοντας μια απόπειρα προσαρμογής στο τοπικό περιβάλλον. Η ανέγερση της πρόσθιας πτέρυγας με το ιωνικού ρυθμού πρόπυλο, είχε ολοκληρωθεί μέχρι το έτος 1842-1843, ενώ οι υπόλοιπες πτέρυγες συνέχισαν να οικοδομούνται μέχρι και το έτος 1864.

Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Οι τοιχογραφίες της ζωφόρου των προπυλαίων του Πανεπιστημίου ανατέθηκαν από τον ελληνικής καταγωγής χορηγό βαρώνο Σίμωνα Σίνα, στον Αυστριακό ζωγράφο Carl Rahl [*], ο οποίος έκανε τα προσχέδια, αλλά το έργο εκτελέστηκε μετά τον θάνατό του, μεταξύ των ετών 1888-1889, από τον Eduard Lebiedzki [**].

Κεντρικό πρόσωπο της ζωφόρου είναι ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου Όθωνας, εικονιζόμενος σε ώριμη ηλικία, φορώντας αρχαιοελληνική ενδυμασία και περιστοιχιζόμενος από τις Επιστήμες, σε μια τεχνοτροπία νεομπαρόκ, που συνδυάζει θεατρικότητα και πάθος. Ο καθηγητής ιστορίας της τέχνης Χρύσανθος Χρήστου, χαρακτηρίζει το εικαστικό αυτό σύνολο ως ένα «ύμνο στον Όθωνα, με τις προσωποποιήσεις των Τεχνών και των Επιστημών και τις μεγάλες φυσιογνωμίες του Μύθου και της Ιστορίας».

Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο το γεγονός ότι, ενώ τα προσχέδια έγιναν όταν ο Όθωνας ήταν ακόμη βασιλιάς, το εκθειαστικό αυτό έργο ολοκληρώθηκε και παρουσιάστηκε στο κοινό το 1889, όταν πλέον ο πρωταγωνιστής του είχε εκθρονιστεί και εκδιωχθεί από την Ελλάδα, στην οποία βασίλευε ήδη ο Γεώργιος Α΄, ιδρυτής της προερχόμενης από την Δανία νέας δυναστείας των Glücksburg.

Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

[*] Ο Carl Rahl (1812-1865), γεννημένος στη Βιέννη και γιός χαράκτη, σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης (Akademie der Bildenden Künste) και συνέχισε την εκπαίδευσή του ταξιδεύοντας στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Δανία και τη Βαυαρία. στη Ρώμη. Διακόσμησε σημαντικά κτίρια της Βιέννης, μεταξύ των οποίων το Heinrichshof, το Palais Todesco, την Ελληνορθόδοξη Μητρόπολη, καθώς και το μέγαρο του ίδιου του βαρώνου Σίνα.

[**] Ο Eduard Lebiedzki (1862-1915), γεννημένος στο Chrzanów της Αυστριακής Γαλικίας (σήμερα ανήκει στην Πολωνία), σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης και ήταν μαθητής του Christian Griepenkerl (που είχε υπάρξει με τη σειρά του μαθητής του Carl Rahl). Είναι κυρίως γνωστός για την ζωγραφική διακόσμηση του Αυστριακού Κοινοβουλίου στη Βιέννη (1898-1911).

Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach

Ο Όθων (Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1815-1867), ήταν δευτερότοκος γιος του Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, ενός από τους ελάχιστους Ευρωπαίους μονάρχες που είχε υποστηρίξει εξαρχής την Ελληνική Επανάσταση του 1821 κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία), οι τελευταίες επέλεξαν το 1832, κατά την Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, τον Όθωνα ως Βασιλιά του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου.

Ο μόλις 17χρονος νέος μονάρχης αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο το 1833, συνοδευόμενος από βαυαρικά στρατεύματα. Δεδομένου ότι ήταν ανήλικος, στο διάστημα 1833-1835 επιτροπευόταν από μια τριμελή βαυαρική Αντιβασιλεία, ενώ βαυαροί αξιωματούχοι κατέλαβαν επίσης σημαντικές θέσεις στο στρατό και στην δημόσια διοίκηση (η αποκαλούμενη "Βαυαροκρατία"). Κατά την πρώτη δεκαετία, η βασιλική εξουσία ασκήθηκε χωρίς περιορισμούς (απόλυτη μοναρχία), αλλά με την Επανάσταση του 1843, ο Όθωνας εξαναγκάστηκε να δεχθεί την απομάκρυνση όλων των Βαυαρών από τον κρατικό μηχανισμό και την ψήφιση Συντάγματος, τις διατάξεις του οποίου ωστόσο επιχειρούσε, ευκαιρίας δοθείσης, να παρακάμπτει.

Επί της βασιλείας του τέθηκαν οι βάσεις του νεοελληνικού κράτους, εντούτοις, παρά τις ειλικρινείς του προθέσεις έναντι της Ελλάδας και τους ρομαντικούς του οραματισμούς, ο Όθωνας φάνηκε να μην διαθέτει τις πνευματικές και πολιτικές ικανότητες που απαιτούσαν οι καιροί. Οι αλυτρωτικές του βλέψεις για την απελευθέρωση των Ελλήνων που παρέμεναν στην Οθωμανική επικράτεια, χωρίς να μεριμνήσει για την δημιουργία προηγουμένως των κατάλληλων προϋποθέσεων, τόσο από πλευράς οργάνωσης και ανάπτυξης της χώρας, όσο και από πλευράς διπλωματικών κινήσεων, τον έφεραν σε αντιδικία με ορισμένες από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ιδίως κατά την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου. Συχνά επίσης ήρθε σε σύγκρουση με τους υπηκόους του, λόγω της αυταρχικής άσκησης της εξουσίας, των αυθαιρεσιών και των διώξεων των πολιτικών αντιπάλων του θρόνου. Σημαντικό εξάλλου πρόβλημα υπήρξε και η απουσία τέκνων από τον γάμο του με την πριγκίπισσα Αμαλία του Όλτεμπουργκ, απουσία που άφηνε εκκρεμές το ζήτημα της μελλοντικής διαδοχής του. Μια σειρά αιματηρών εξεγέρσεων που κατέληξαν στην Επανάσταση του 1862, τον εξανάγκασαν να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να επιστρέψει στη Βαυαρία, όπου και πέθανε πέντε χρόνια αργότερα, σε ηλικία 53 ετών.


Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Ηλίας Π. Βουτιερίδης, «Η ζωφόρος του Πανεπιστημίου», Παναθήναια 12 (1912).

Arthur Roessler, Carl Rahl – Briefe, Βιέννη – Λειψία, 1922.

Παύλος Βάκας, «Το κτίριον του Πανεπιστημίου», Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος 13 (1934).

Wolf Seidl, Bayern in Griechenland: Die Geschichte eines Abenteuers, Μόναχο 1965.

Βόλφ Ζάιντλ, Βαυαροί στην Ελλάδα - Η γένεση του νεοελληνικού κράτους και το καθεστώς του Όθωνα, Αθήνα [1984].

Δημήτρης Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984.

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κατάλογος Έκθεσης Ενθυμημάτων «1837-1987-Εκατόν Πενήντα Χρόνια», Αθήνα 1987.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Χρύσανθος Α. Χρήστου, Η ζωοφόρος των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2005.

Dieter Klein, Martin Kupf, Robert Schediwy, Stadtbildverluste Wien, Βιέννη 2005.

Barbara Dmytrasz, Die Ringstraße, Βιέννη 2008.

Βάνα Μπούσε, Μίχαελ Μπούσε (μετάφρ., επιμ.), Ανέκδοτες επιστολές της βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της, 1836-1853, 2 τόμοι, Αθήνα 2011.

Ilse Knoflacher, Der Mosaikfries von Eduard Lebiedzki, ausgeführt durch die Tiroler Glasmalerei und Mosaikanstalt, an der Fassade des Österreichischen Parlaments in Wien, Βιέννη 2012.

Τοποθεσία

Τοιχογραφία Όθωνα Ζωφόρου Πανεπιστημίου Αθηνών
Οδός Πανεπιστημίου 30
Αθήνα