Νέο Αρσάκειο

Aus goethe.de
Wechseln zu: Navigation, Suche
Νέο Αρσάκειο. Φωτογραφία: Κ.Κ. © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Το συγκρότημα του Νέου Αρσακείου της οδού Σταδίου, καταλαμβάνει τη θέση μιας σειράς παλαιοτέρων κτιρίων του 19ου αιώνα, τα οποία είχαν περιέλθει διαδοχικά στην ιδιοκτησία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Μεταξύ τους ξεχώριζαν το Τοσίτσειο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο (στη γωνία των οδών Σταδίου και Αρσάκη, οικοδομημένο το 1867 βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, με δωρεά της Ελένης Τοσίτσα) το Νηπιαγωγείο των Απόρων (επί της οδού Σταδίου, σε οικόπεδο ιδιοκτησίας Πετσάλα, επίσης σχεδιασμένο από τον Καυταντζόγλου), η οικία Βούρου (στη γωνία των οδών Σταδίου και Πεσμαζόγλου) και η οικία Νικηφόρου Βάμβα (στη γωνία των οδών Αρσάκη και Πανεπιστημίου).

Νέο Αρσάκειο. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Το σύνολο αυτών των κτιρίων κατεδαφίστηκε το 1900, προκειμένου να ανεγερθεί σε όλη την επιφάνεια του οικοδομικού τετραγώνου (με εξαίρεση την βορειοανατολική γωνία, όπου υψωνόταν ήδη το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο), ένα σύγχρονο μέγαρο, στη γραμμή των μεγάλης κλίμακας οικοδομών εμπορικής εκμετάλλευσης της εποχής. Η αρχική οικοδομή επί των οδών Σταδίου, Αρσάκη και Πανεπιστημίου, κτίσθηκε από τον μηχανικό Αν. Θεοφιλά, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Μαρούδη. Αλλά το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και έτσι ο Ziller ανέλαβε το 1907 την πλήρη αναμόρφωση των προσόψεων.

Νέο Αρσάκειο. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Ο Ernst Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ, 1837-1923) υπήρξε Γερμανός αρχιτέκτονας που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.[*] Εκκινώντας από το νεοκλασικό πρότυπο, όπως αυτό εγκλιματίστηκε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, το συνδύασε ευρηματικά με στοιχεία της Ιταλικής νέο-αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής παράδοσης, με το Γερμανικό μπαρόκ, με νέο-βυζαντινές, νέο-γοτθικές και νέο-ρωμανικές επιρροές, ακόμη και με πινελιές Art Nouveau, στο πνεύμα ενός ιδιαίτερου εκλεκτικισμού, που έδωσε την σφραγίδα του στην ελληνική πρωτεύουσα και επέδρασε ευρύτερα δημιουργώντας «σχολή», με αποτέλεσμα αυτό που χαρακτηρίζουμε ως η «Αθήνα του Ziller».

Νέο Αρσάκειο. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Στην περίπτωση του Αρσακείου, ο Ziller κινήθηκε στη γραμμή ενός εκλεκτικισμού σε ρυθμό «colossal», με τα νεοκλασικά στοιχεία στα ανοίγματα, τους νέομπαρόκ πυργοειδείς τρούλλους στις ελεύθερες γωνίες και την υάλινη στέγη της στοάς. Με αυτό το κτίριο και τα σύγχρονά του «Μέγαρο Σλήμαν-Μελά» της οδού Πανεπιστημίου και «Πολυκατοικία Πεσμαζόγλου» της λεωφόρου Β. Σοφίας, εισήγαγε, για πρώτη φορά, την μεγάλη κλίμακα στην Αθήνα του 1900.

Νέο Αρσάκειο. Φωτογραφία: Λεωνίδας Καλλιβρετάκης © Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Το 1925 οικοδομήθηκε και το κτίριο διοίκησης της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, στο τελευταίο ελεύθερο τμήμα του τετραγώνου επί της οδού Πεσμαζόγλου, ενώ η αξιοποίηση ολοκληρώθηκε με την ανέγερση του κινηματοθέατρου "Ορφεύς" στο εσωτερικό της στοάς (1936-1937) και την εγκατάσταση του "Θεάτρου Τέχνης" του Καρόλου Κουν στο υπόγειο. Στα τέλη του 20ού αιώνα πραγματοποιήθηκε μια ευρυτάτη αποκατάσταση και ανακαίνιση ολόκληρου του συγκροτήματος, στο πλαίσιο της οποίας κατεδαφίστηκε ο "Ορφεύς" (1989) και διευθετήθηκε η "Στοά του Βιβλίου" (από το 1996).

Ernst Ziller

Ο Ernst Ziller (1837-1923) γεννήθηκε στο Serkowitz (σημερινό Radebeul) της Σαξονίας, γόνος μιας οικογένειας με παράδοση στην αρχιτεκτονική και την εργολαβία οικοδομών. Μετά τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Δρέσδης (Akademie der Bildenden Künste zu Dresden), πήγε στη Βιέννη, όπου εργάστηκε στο γραφείο του διάσημου ήδη τότε Δανού νεοκλασικιστή αρχιτέκτονα Theophil Hansen, τον οποίο συνόδευσε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1861, προκειμένου να επιβλέψει την οικοδομή της Ακαδημίας Αθηνών, μελετώντας παράλληλα τα μνημεία της αρχαιοελληνικής και βυζαντινής τέχνης. Μετά από μια διακοπή (1864-1868), κατά τη διάρκεια της οποίας σπούδασε εκ του σύνεγγυς την Ιταλική αρχιτεκτονική, ο Ziller επέστρεψε στην Αθήνα, όπου συνέχισε να επιβλέπει την εκτέλεση σχεδίων του Hansen, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 1870 ξεκίνησε και τις δικές του εργασίες, οι οποίες συνεχίστηκαν για τα επόμενα 50 χρόνια. Υπολογίζεται ότι ο Ziller σχεδίασε εκατοντάδες κτίρια, κυρίως στην Αθήνα (αλλά και αλλού), τα περισσότερα από τα οποία δεν υπάρχουν πλέον, θύματα της άναρχης οικοδομικής ανάπτυξης του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα. Διατηρούνται όμως αρκετά, τα οποία (σε συνδυασμό και με το διασωζόμενο αρχείο των σχεδίων του) αποτυπώνουν επαρκώς την εξέλιξη των αρχιτεκτονικών του προσανατολισμών. Προκειμένου να τιμηθεί η συμβολή του Ziller στην αρχιτεκτονική εξέλιξη της Αθήνας, το όνομά του δόθηκε σε μια πάροδο της οδού Καυταντζόγλου (Πατήσια).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Hans Hermann Russack, Deutsche bauen in Athen, Βερολίνο 1942.

Δημήτρης Φιλιππίδης, Η ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), Αθήνα 1995.

Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 3η έκδ. 1996.

Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία, Αθήνα 1996.

Μάνος Γ. Μπίρης, «Από τον όψιμο Νεοκλασικισμό ως την ανάδυση του μοντερνισμού, 1900-1930», Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής-Deutsches Architektur Museum, Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα: Ελλάδα, Αθήνα 2000.

Friedbert Ficker, Gert Morzinek, Barbara Mazurek, Ernst Ziller: Ein sächsischer Architekt und Bauforscher in Griechenland - Die Familie Ziller, Lindenberg im Allgäu 2003.

Maro Kardamitsi-Adami, Classical Revival: The Architecture of Ernst Ziller 1837–1923, Athens 2006.

Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Γιώργης Γερόλυμπος, Έρνστ Τσίλλερ 1837-1923: Η τέχνη του κλασικού, Αθήνα, 2006.

Τοποθεσία

Νέο Αρσάκειο
Oδός Σταδίου 44-46
Αθήνα